සොල්හයිම්ගේ ගුවන් ගමන් අවධානයට

ජගත් පරිසර පුවත් 282 - 26.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 26.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

එක්සත් ජාතීන්ගේ පරිසර වැඩසටහනේ විධායක අධ්‍යක්ෂ තනතුරට 201 වර්ෂයේදී පත් වූ එරික් සොල්හයිම් එතැන් සිට ගත වූ කාලයේදී යෙදී ඇති අධික ගුවන් ගමන් ප‍්‍රමාණය පිළිබඳව කිසියම් ආකාරයක විවේචනයක් මාධ්‍ය ඔස්සේ එල්ල වී ඇත.

මේ පිළිබඳව සිදුකර ඇති එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේම ආයතනයක අභ්‍යන්තර විගණන වාර්තාවක් ඇතැම් බටහිර මාධ්‍ය ආයතනවලට ලැබී ඇත. එම වාර්තාවට අනුව විගණනය කරන ලද දින 668ක් අතරින් 529කදීම ඔහු ගුවන්ගමන්වල යෙදී තිබනෙ අතර, එ් සඳහා ඩොලර් 488,000කට අධික වියදමක් දරා ඇත.

මේ වාර්තාවෙන් පෙන්වාදී ඇති කරුණක් වන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ පරිසර වැඩසටහනේ ගරුත්වයටද මේ නිසා අවදානමක් මතුව ඇති බවයි. විශේෂයෙන් කාබන් විමෝචන අඩු කිරීම පිළිබඳ ඇති ජගත් මට්ටමේ ප‍්‍රයත්නයට මෙවැනි අධික ගුවන් චාරිකා ප‍්‍රමාණයක් නිසා යම් ආකාරයක පහරක් එල්ලවන බව මේ පිළිබඳ වාර්තාවල සඳහන් වෙයි. එසේම ඔහුගේ මෙම චාරිකා මගින් එක්සත් ජාතීන්ගේ වෙනත් ආයතනවල නිලධාරින්ට සැපයෙන ආදර්ශය එතරම් යෝග්‍ය එකක් නොවීම පිළිබඳව ද සඳහන්ව ඇත. සෙසු පුද්ගලයින්ගෙන් අපේක්ෂා කරන දේ පිළිබඳව ආදර්ශය ඔවුන් විසින් ලබාදිය යුතු බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ හිටපු මහලේකම්වරයෙකු වරක් පවසා තිබිණි. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ පරිසරය පිළිබඳව කටයුතු කරනු ලබන, තිරසර භාවය පිළිබඳව ආදර්ශය ලබාදිය යුතු එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතනය වන පරිසර වැඩසටහනේ ප‍්‍රධානියා විසින් මේ ආකාරයෙන් කටයුතු කිරීම තරමක් කණගාටුවට කරුණකි. මේ බව විවිධ පරිසර සංවිධාන හා පරිසර ක‍්‍රියාකාරීන් විසින් පෙන්වා දී තිබෙයි.

කෙසේ වෙතත් සොල්හයිම්ගේ අධ්‍යක්ෂ තනතුර දරණ කාලය ඇතුළත මෙම ආයතනයේ කටයුතු වඩාත් පුළුල් මට්ටමට ළ`ගා වී ඇති අතර වැඩි විනිවිදභාවයක් ඇති වී තිබෙන බවද දක්වා තිබෙයි. එසේම මේ කටයුතු නිසා මෙම ගුවන්ගමන් ප‍්‍රමාණය ඉහළ ගොස් ඇති බවක්ද අදහස් කරන බව පෙනෙයි. මේ පිළිබඳව විගණන ක‍්‍රියාවලිය හා ආයතනික කටයුතු අතර ඇති ගැටුම්ද බලපා ඇති බවක් පෙනෙයි. එසේම ඇති වූ ප‍්‍රමාදදෝෂයකින් හෝ අනවධානයක් නිසා සිදු වූ වියද එ් කෙසේ වෙතත් කාබන් විමෝචන ඉහළ යෑම නිසා අධික ගුවන්ගමන් නිසා ඇතිවන කාබන් පියසටහන පිළිබඳ ගැටලූව මේ වන විට ලෝකයේ තදින් සාකච්ඡුාවට ලක්වන ගැටලූවකි.

ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් පියාඹන කෘමින් හරහා පැතිරේ

ජගත් පරිසර පුවත් 282 - 26.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 26.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් යනු පරිසර දූෂණයක් ඇතිකරන ද්‍රව්‍ය අතර මෑත කාලයේදී අවධානයට ලක්ව ඇති ද්‍රව්‍යයකි. සාමාන්‍යයෙන් මිලිමීටර් 5ට අඩු ප්ලාස්ටික් කොටස් මෙම කාණ්ඩයට අයත් වන අතර එ්වා ඇතැම් ජීවීන්ගේ ශරීරගත විය හැකිය. එ්වායේ බැක්ටීරියා වැනි ද්‍රව්‍ය රඳවා ගත හැකි අතරම ප්ලාස්ටික්වල ඇතුළත් වන හානිකර රසායන ද්‍රව්‍ය නිකුත්කිරීමට ද හැකිය. එමෙන්ම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් මගින් වනජීවීන්ට හෝ මිනිසුන්ට ඇති විය හැකි බලපෑම් සම්බන්ධව තවමත් එතරම් සවිස්තර අධ්‍යයන සිදුකර නොමැත. එසේම මෙම ප්ලාස්ටික් ලෝකයේ බොහෝ ප‍්‍රදේශවල හමුවන ද්‍රව්‍යයක් වී ඇත.

බොහෝ විට ජලජ පරිසර පද්ධතිවල දැකිය හැකි ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් වර්ග පියාඹන කෘමීන්ගේ කීටයන්ගේ ශරීරගත වන බව නවතම පර්යේෂණයකින් අනාවරණය කර තිබෙයි. එමගින් මේවා නව පරිසර පද්ධතිවලට එක් වීමට හා එම කෘමීන් ආහාරයට ගන්නා පක්ෂීන් හා වෙනත් සතුන්ගේ ශරීරගත වීමෙන් එම ජීවීන්ට කිසියම් තර්ජනයක් ඇති වීමටද අවස්ථාවක් පවතී.

මෙම පර්යේෂණයේදී Culex pipiens නම් මදුරු විශේෂයේ කීටයන්ට ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඇතුළත් ජලය මගින් ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීමට සලස්වා ඇත. පෙරා බුදින්නන් වන මෙම මදුරු කීටයන් ඇල්ගී වැනි ශාක ආහාර ලෙස ගැනීමේදී මයික්‍රෝ මීටර් 2 පමණ ප‍්‍රමාණයේ ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් කොටස් ශරීරගත වන බව මෙම පර්යේෂණයේදී අනාවරණය වූ කරුණකි. එමෙන්ම එම කීටයන් සුහුඹුල් මදුරුවන් බවට පත් වූ පසුවද එම ප්ලාස්ටික් කොටස් මදුරුවන්ගේ ශරීරයේ ඇතුළත්ව පවතින බවද සොයාගෙන ඇත. එම මදුරුවන් ආහාරයට ගන්නා පක්ෂීන්, වවුලන් හා මකුළුවන් වැනි වෙනත් සතුන්ටද මේ අනුව ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වෙයි.

මේ අනුව ජලජ පරිසරවල දැකිය හැකි ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් නව පරිසරවලට ව්‍යාප්ත වීමේ ක‍්‍රමයක් ලෙස මෙම ක‍්‍රමය ක‍්‍රියාකරන බව මේ පර්යේෂකයන් විසින් හෙළි කර තිබෙයි. මදුරුවන් මෙන්ම ජලයේ කීටයන් බිහි වන වෙනත් කෘමි විශේෂවලද මේ ආකාරයෙන් ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ආහාරයට ගැනීම හා ශරීරය තුළ රඳවා තබා ගැනීම සිදු වීමට බෙහෙවින් ඉඩ ඇති බවද මෙහිදී පෙන්වාදී ඇත. ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීමෙන් ඇතිවිය හැකි සෞඛ්‍යමය ගැටලූ මෙන්ම මෙම ක‍්‍රියාවලිය මගින් එ්වා නව ප‍්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත වීම අවධානය යොමු විය යුතු කරුණු ලෙස සඳහන් වෙයි. (මුලාශ‍්‍රය: Biology Letters, DOI: 10.1098/rsbl.2018.0479)

දේශගුණ වෙනස් වීම හමුවේ වෙරළබඩ තෙත්බිම් ආරක්ෂා වීමට නම්

ජගත් පරිසර පුවත් 281 - 19.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 19.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

දේශගුණ වෙනස් වීම හමුවේ වෙරළබඩ තෙත්බිම්වලට ඇති විය හැකි තර්ජනය පිළිබඳව සිදුකරන ලද නවතම අධ්‍යයනයකට අනුව ලෝකය පුරා පිහිටා ඇති වෙරළබඩ තෙත්බිම් අතරින් 30%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් 2100 වර්ෂය වන විට අහිමි වීමේ අවදානමක් ඇත. එ් එම තෙත්බිම්වලට ගොඩබිම දෙසට ව්‍යාප්ත වීමට අවකාශයක් නොමැති තත්ත්වයක් හමුවේ එ්වා ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ප‍්‍රමාණවත් පියවරක් නොගතහොත්ය. එයට හේතුවන්නේ මිහිතලය උණුසුම්වීම හා වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ ජලයෙන් යට වීම නිසා ඇතිවන තර්ජනයයි. උදම් වගුරු, කඩොලාන වැනි විවිධාකාර මෙම වෙරළබඩ තෙත්බිම් ආරක්ෂා කරගැනීමට හැකි මූලික ක‍්‍රමය වන්නේ එ්වා ගොඩබිම දෙසට ව්‍යාප්ත වීමට අවස්ථාවක් පැවතීමය. එ් සඳහා වෙරළබඩ තීරයේ මානව යටිතල පහසුකම් තැනීම බලපාන අතර එ්වා 21 වන සියවස ඇතුළත සැලකිය යුතු තරමින් වෙනස් වනු ඇති බවක් අපේක්ෂිතය.

ජගත් මට්ටමෙන් මෙම අධ්‍යයනය සිදුකර ඇත්තේ ප‍්‍රාදේශීය දත්ත යොදාගනිමින් එ්වා තෙත්බිම්වලට බලපාන ආකාරය සංසන්දනය කිරීමෙනි. වෙරළ ප‍්‍රදේශයේ උස, උදම් මට්ටම, අවසාදිත තැන්පත් වන වේගය, වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශයේ ජනගහනය හා මුහුදු මට්ටම ඉහළ යෑම පිළිබඳ තක්සේරු කිරීම් මෙසේ යොදාගෙන ඇති දත්ත අතර වෙයි. මෙම දත්ත යොදාගනිමින් අදාළ වෙරළබඩ තෙත්බිම්වල තැන්පත්වන අවසාදිත ප‍්‍රමාණය හේතුවෙන් මුහුදු මට්ටම ඉහළ යන ප‍්‍රමාණය හා සමානව තෙත්බිම්වල උන්නතාංශය ඉහළ යා හැකිද යන්න හෝ තෙත්බිම්වලට ගොඩබිම අභ්‍යන්තරයට ව්‍යාප්ත වීමට අවස්ථාවක් තිබේද යන්න සලකා බලා ඇත.

මෙම අධ්‍යයනයේදී වඩාත් ප‍්‍රාදේශීය වශයෙන් වැදගත්වූ දත්ත යොදාගෙන ඇති බැවින් පෙර පැවැති ගණනය කිරීම්වලට වඩා නිවැරදී ගණනය කිරීම් මෙහිදී ලැබී ඇති බව පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වෙයි. මින් පෙර තිබූ ගණනය කිරීම් සමහරකින් වෙරළබඩ තෙත්බිම්වලින් 90%ක් පමණ අහිමි විය හැකි බව දක්වා තිබූ අවස්ථාද ඇත. එහෙත් මෙම නව පර්යේෂණය මගින් පෙන්වා දෙන්නේ වෙරළබඩ තෙත්බිම් අතරින් විශාල ප‍්‍රමාණයක් අහිමි වීම වළක්වා ගත හැකි බවයි. එ් එම තෙත්බිම්වලට ව්‍යාප්ත විය හැකි අතිරේක අවකාශයක් සකස් කිරීම සඳහා අනුහුරු වීමේ විසඳුම් හඳුන්වා දීම් මගින් වෙරළ සම්පත් කළමනාකරණය හරහා පියවර ගැනීමෙනි. (මූලාශ‍්‍රය: Nature, DOI: 10.1038/s41586-018-0476-5)

කැස්බෑවන්ගේ මරණයට ප්ලාස්ටික් හේතුවන අයුරු ප‍්‍රමාණනය කිරීම

ජගත් පරිසර පුවත් 281 - 19.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 19.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

මුහුදේ දැකිය හැකි ප්ලාස්ටික් කැබැලි විවිධ සමුද්‍ර ජීවීන්ට අනතුරුදායක විය හැකි බව ප‍්‍රකට කරුණකි. එ්වායේ පැටලීම නිසා ක්ෂීරපායින් වැනි ජීවීන් මිය යා හැකි අතර, එ්වා ශරීරගත වීමෙන්ද ජීවීන්ට විවිධ ආබාධ හා මරණය ඇති විය හැකිය. මේ පිළිබඳව සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයකින් කැස්බෑවුන්ගේ ආහාර මාර්ගයට ඇතුළු වන ප්ලාස්ටික් කැබලි ගණන, එම සතුන්ගේ මරණයට හේතුවන ආකාරය ගැන කිසියම් ප‍්‍රමාණනය කිරීමක් සිදුකරන්නට උත්සාහ කර ඇත.

ප්ලාස්ටික් සතුන්ගේ ශරීරගත වීම නිසා ඇති වන බලපෑම පිළිබඳව අධ්‍යයනය කිරීම තරම් අසීරු කරුණකි. එ් සඳහා මෙම පර්යේෂකයින් යොදාගෙන ඇත්තේ වෙරළට ගසාගෙන ආ කැස්බෑවුන් පිළිබඳ දත්ත හා කැස්බෑවුන්ගේ මරණ පරීක්ෂණ වාර්තාය. මෙමගින් අනාවරණය කරගෙන ඇති තොරතුරු අනුව කැස්බෑවුන්ගේ මරණ සඳහා ප්ලාස්ටික්වල බලපෑම සම්බන්ධව අදහසක් ලබාදීමට ඔවුන්ට හැකිවී තිබෙයි.

මේ අනුව ප්ලාස්ටික් කොටස් 200කට වැඩි ප‍්‍රමාණයක් යම් කැස්බෑවෙකුගේ ශරීරගත වී ඇත්නම් එම සතාගේ මරණය වැළැක්විය නොහැකිය. එමෙන්ම ප්ලාස්ටික් කොටස් 14ක් පමණ ශරීරගත වූ කැස්බෑවකු මරණයට පත්වීමේ සම්භාවීතාවය 50%කි. එක් ප්ලාස්ටික් කැබැල්ලක් ශරීරගත වීම නිසා මරණයට පත් වීමේ හැකියාව 22%කි. මෙම සතුන්ගේ ආහාර මාර්ගයට ඇතුළුවන කිසිවක් වමාරා පිටතට බැහැර කළ නොහැකි නිසා මේ තත්ත්වය ඇතිවෙයි. මේ නිසා කුඩා තුනී ප්ලාස්ටික් කැබැල්ලකින් පවා ආහාර මාර්ග පද්ධතිය අවහිර වී කැස්බෑවුන් මරණයට පත් විය හැකිය.

එසේම ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීම නිසා මරණයට පත්වීමේ අවදානම වඩාත් ඉහළ වන්නේ තරුණ හා කුඩා සතුන්ටය. මේ පර්යේෂකයන් පෙන්වා දෙන ආකාරයට ලෝකයේ වාසය කරන කැස්බෑවුන් අතරින් අඩක් පමණ ප‍්‍රමාණයකගේම ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වී ඇත. සාගර ප‍්‍රදේශ අනුවද ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වීමේ අවදානම වෙනස් වෙයි. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, බ‍්‍රසීල වෙරළාසන්නයේ ජීවත්වන කොළ කැස්බෑවන් අතරින් 90%කට අධික ප‍්‍රමාණයකගේ ශරීරයේ ප්ලාස්ටික් ශරීරගත වී ඇත.

සමස්තයක් ලෙස ගත්විට මේ තත්ත්වය ඇතැම් කැස්බෑ විශේෂවල අනාගත පැවැත්ම හා සම්බන්ධව පවා වැදගත් විය හැකි තත්ත්වයකි. මෙහිදී අවධානය යොමු විය යුතු අනෙක් කරුණ වන්නේ, මේ වන විටද සැලකිල්ලට ලක්ව ඇති, සාගරයට ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය එකතුවීම වැළැක්වීමේ ඇති වැදගත්කමය. (මුලාශ‍්‍රය: Scientific Reports, DOI: 10.1038/s41598-018-30038-z)

පැසිෆික් සාගර ප්ලාස්ටික් කසළ පවිත‍්‍ර කිරීමේ සූදානමක්

ජගත් පරිසර පුවත් 280 - 12.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 12.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

‘මහා පැසිෆික් අපද්‍රව්‍ය එකතුව’ (Great Pacific Garbage Patch) ලෙස හඳුන්වන්නේ ඇමරිකාවේ කැලිෆෝනියාව හා හවායි දූපත් අතර පැසිෆික් සාගරයේ පාවෙමින් ඇති මහා ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය එකතුවකි. මෑතදී සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයකට අනුව වර්ග කිලෝමීටර් මිලියන 1.6ක් පමණ ප‍්‍රදේශයක් වසා පැතිරුණු මේ පාවෙන කසළ එකතුවේ මෙටි‍්‍රක් ටොන් 80,000ක බරකින් යුක්ත ප්ලාස්ටික් කොටස් ටි‍්‍රලියන 1.8ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් පවතී.

මේ පාවෙන ප්ලාස්ටික් එකතුව පිළිබඳව අනාවරණය කරගත් දා පටන් එ් සඳහා ලබාදිය හැකි විසඳුම් මොනවාද යන්න ගැන අවධානය යොමු වී තිබිණි. මේ පිළිබඳ එක් උත්සාහයක් පසුගිය සතියේදී දියත් කිරීමට නියමිතව තිබිණි. වසර පහක පමණ කාලයක් තිස්සේ සිදුකරන ලද පර්යේෂණවලින් අනතුරුව මේ විසඳුම යෝජනා කර ඇත. මේ සඳහා මීටර් 600ක් පමණ දිගු ක්‍ අකුරක හැඩැති පාවෙන නාලාකාර බාධකයක් යොදාගැනීමට නියමිතය. එමගින් හා එයට සම්බන්ධ කර එල්ලා ඇති මීටර් 3ක් පමණ මුහුදේ ගැඹුරට දිවෙන බාධකයක් මගින් සාගර ප‍්‍රවාහ, රළ හා සුළං මගින් ළඟාවෙන ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය රඳවා ගැනීම සිදුකරයි. මෙමගින් සෙන්ටිමීටර් එකකට වඩා විශාල ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය එකතු කළ හැකිය. මෙය සිස්ටම් 001 (System 001) ලෙස හඳුන්වා ඇත.

මෙමගින් මාසයකට ටොන් පහක පමණ අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රමාණයක් එකතු වනු ඇතැයි අපේක්ෂිතය. සති හයකට පමණ වරක් මෙම බාධකය වෙත පැමිණෙන නෞකාවක් මගින් මේ අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රතිචක‍්‍රිකරණය සඳහා බැහැර ගෙනයාමට නියමිතය. වසර පහක කාලයක් ඇතුළත මෙම කසළ එකතුවෙන් 50%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් ඉවත් කිරීමට හැකි වනු ඇතැයි මේ පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වෙයි. කෙසේවෙතත් මෙවැනි තාක්ෂණික විසඳුමකින් සාගරයේ ප්ලාස්ටික් ගැටලූවට විසඳුමක් ලබාදී ඇතැයි යන හැ`ගීම ඇති විය හැකි බව පරිසරවේදීන් සමහරකගේ අදහස වේ. එය ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රමාණය අඩු කිරීමට ගන්නා ජගත් මට්ටමේ උත්සාහයට බාධාවක් විය හැකි බව ඔවුන්ගේ හැ`ගීමය.

සුලභ පළිබෝධනාශකයකින් මැඩියන්ට හානි

ජගත් පරිසර පුවත් 280 - 12.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 12.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

පළිබෝධනාශක ඇතුළු විවිධ කෘෂි රසායන ද්‍රව්‍යවලින් පරිසරයේ වෙසෙන වෙනත් ඉලක්ක නොවන මෙන්ම හිතකර ජීවීන්ට සිදුවිය හැකි හානි පිළිබඳව පර්යේෂණවලින් කරුණු අනාවරණය කර ඇත. මෙය පාරිසරික වශයෙන් මෙම රසායන ද්‍රව්‍යවලින් සිදුවන සැලකිය යුතු අහිතකර බලපෑමක් සේ සැලකේ.

මේ පිළිබඳව වන අලූත්ම වාර්තාව වන්නේ ක්ලෝර්පයිරිෆොස් (chlorpyrifos) නමැති සුලභව භාවිත වන පළිබෝධනාශකය මගින් සිදුවිය හැකි හානිය පිළිබඳ වාර්තාවයි. එම පර්යේෂණයට අනුව මෙම පළිබෝධනාශකයේ අඩු මාත‍්‍රාවලින් පවා උතුරුදිග දිවි මැඩියා (Northern Leopard frog - Lithobates pipiens) ලෙස හඳුන්වනු ලබන උතුරු අමරිකාවේ වාසය කරන මැඩි විශේෂයේ මොළයේ වර්ධනයට බාධා කරයි. මෙහි ඇති වැදගත්කම වන්නේ අදාළ රසායන ද්‍රව්‍යය අඩු මාත‍්‍රාවලින් තිබියදී ද මෙවැනි අහිතකර බලපෑමක් ඇතිකිරීමට හැකි වීමයි. එසේම අදාළ මැඩියාගේ ප‍්‍රධාන ආහාර ප‍්‍රභවය වන ප්ලවාංගවලට උක්ත පළිබෝධනාශකය මගින් බලපෑමක් ඇති නොවන අවස්ථාවේ දී පවා මේ හානිය මැඩියන්ට සිදුවීම විශේෂයකි.

ඕගනෝපොස්පේට කාණ්ඩයට අයත්වන මෙම පළිබෝධනාශකය 1965 වර්ෂයේ පමණ සිට කෘමීන් හා පණුවන් ඇතුළ පළිබෝධකයන් මර්ධනය කිරීම සඳහා පුළුල් ලෙස භාවිතයේ පවත්නා පළිබෝධනාශකයකි. එය කෘෂිකාර්මික ප‍්‍රදේශවල මෙන්ම කෘෂිකාර්මික නොවන ප‍්‍රදේශවලද භාවිත වන්නකි. මෙවැනි රසායනික ද්‍රව්‍ය ඇමරිකාවේ බොහෝ ජලධාරාවල බොහෝ විට අඩු මාත‍්‍රාවලින් දැකිය හැකිය. මේ රසායන ද්‍රව්‍යවලට මිනිසුන් මෙන්ම සතුන් ද නිරාවරණය වීම නිතැතින්ම සිදුවන්නකි. මේ නිසා ඇති විය හැකි සෞඛ්‍ය ගැටලූ අතර ස්නායු පද්ධතිය ආශ‍්‍රිත ගැටලූ දක්වා ඇති අතර මෙහි භාවිතය පිළිබඳ යම් යම් සීමාද පලවා තිබෙයි. ආරක්ෂිත යැයි සැලකෙන සාන්ද්‍රණයට වඩා අඩු මාත‍්‍රාවලින් නිරාවරණය වීමෙන් ක්ලෝර්පයිරිෆොස් මගින් හානි සිදුනොවන බවක් සාමාන්‍යයෙන් සැලකෙයි. එහෙත් මේ අධ්‍යයනයේදී එම පර්යේෂකයින් පෙන්වාදී ඇති ආකාරයට එවැනි මට්ටමකින් වුවද පෘෂ්ටවංශී සතුන්ගේ ස්නායු පද්ධතියට බලපෑමක් සිදුකරනු ඇතැයි හෙළි වී තිබීම වැදගත්ය. (මුලාශ‍්‍රය: Environmental Toxicology and Chemistry, DOI: 10.1002/etc.4240)

ජෛව විවිධත්වය සඳහා වැදගත් වාසස්ථාන ආරක්ෂා කළ යුතුයි

ජගත් පරිසර පුවත් 279 - 05.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 05.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වැඩි වැඩියෙන් පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කළ යුතු බව සාමාන්‍ය පිළිගැනීමය. ඇතැම් ගණනය කිරීම් අනුව ලෝකයේ භූමි ප‍්‍රමාණයෙන් අඩක් පමණ එ් සඳහා ආරක්ෂා කළ යුතු වෙයි. එහෙත් පසුගිදා ප‍්‍රකාශයට පත් එක් අධ්‍යයනයකට අනුව වඩාත් වැදගත් වන්නේ අප ආරක්ෂා කරන භූමි ප‍්‍රමාණය නොව ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධව එහි ඇති ගුණාත්මක බවයිි. එ් අනුව ජෛව විවිධත්වය වඩාත් සාර්ථකව හා සම්පූර්ණව ආරක්ෂා කිරීමට නම් සංරක්ෂණ බලධාරීන් අවධානය යොමු කළයුත්තේ වැදගත් වාසස්ථාන (නැහ ය්ඉසඒඑි* පිළිබඳවය. විශේෂයෙන් ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශවලින් පිටත පිහිටා ඇති එ්වා පිළිබඳවය. අඩු ව්‍යාප්තියක් ඇති ජීවී විශේෂ ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා මෙය වැදගත් වෙයි.

ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ආරක්ෂිත තත්ත්වය පත් කර ඇති ප‍්‍රදේශ අතරින් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් ඈත දුෂ්කර ප‍්‍රදේශවල පිහිටා ඇති, දැඩි ශීත හෝ ශුෂ්ක වැනි ආන්තික තත්ත්ව පවත්නා ප‍්‍රදේශ වෙයි. එහෙත් මේ ප‍්‍රදේශවල දැකිය හැක්කේ සාපේක්ෂව අඩු ජීවී විශේෂ ප‍්‍රමාණයකි. මේ පර්යේෂකයන් පෙන්වාදී ඇති ආකාරයට ලෝකයේ භූමි ප‍්‍රමාණයනේ අඩක් පමණ වූ භූමියක් ආරක්ෂා කිරීමෙන් අද ආරක්ෂිත තත්ත්වයේ ඇති ජීවී විශේෂ ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩි ප‍්‍රමාණයක් ආරක්ෂා කළ නොහැකි විය හැකිය.

මේ අධ්‍යයනයේදී ලෝකයේ ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශ හා ක්ෂීරපායින්, පක්ෂීන් හා උභයජීවීන්ගේ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ තොරතුරු සමපාත වන ආකාරය සිතියමක් මගින් අධ්‍යයනය කර තිබෙයි. මේ අනුව පෙනී ගොස් ඇත්තේ ඇතැම් ජීවී විශේෂවල අඩවියෙන් කොටසක් ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශ තුළ ඇතත් බරපතළ හිදැස් පවත්නා බවයි.

මෙම අධ්‍යයනයෙන් ලබා දෙන පණිවුඩය පැහැදිලිය. ජීවී විශේෂ ආරක්ෂා කිරීම සඳහා කළ යුත්තේ හුදෙක් භූමිය ආරක්ෂා කිීම නොව එ් සඳහා අවශ්‍ය, වැදගත් හා නිවැරදි ස්ථාන ආරක්ෂා කිරීමය. භූමිය ආරක්ෂා කිරීම වෙනත් ආකාරවලින් වැදගත් බව සැබෑ වුවද, ජීවී විශේෂ ආරක්ෂා කිරීමට නම් අඩු ආරක්ෂාවක් ඇති ජීවී විශේෂ ජීවත්වන ප‍්‍රදේශ හඳුනාගත යුතුව තිබෙයි. මෙවැනි ප‍්‍රදේශ අතර මේ වන විටත් මානව බලපෑම් දැඩි ලෙස දැකිය හැකි ප‍්‍රදේශවල ඉතිරි වී ඇති කුඩා ප‍්‍රමාණයේ බිම් ප‍්‍රදේශ තිබිය හැකිය. මේවා ආරක්ෂා කිරීම ඉතා වැදගත්ය. (මූලාශ‍්‍රය: Science Advances, DOI: 10.1126/sciadv.aat2616)

උණුසුම් ලෝකයක පළිබෝධ හානිය අධිකයි

ජගත් පරිසර පුවත් 279 - 05.09.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 05.09.2018, පි. 3 (Vidusara)

දේශගුණය උණුසුම් වීමත් සමඟ භෝගවලට පළිබෝධකයන්ගෙන් සිදුවන හානිය ඉහළ යා හැකි බව අධ්‍යයනයක් මගින් පැහැදිලි කර ඇත. එ් අනුව ලෝකයේ උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක එකකින් ඉහළ යන විට තිරිඟු, වී හා ඉරිඟු වගාවලින් 10%-25% අතර ප‍්‍රමාණයක් වැඩියෙන් පළිබෝධකයන්ට ගොදුරු විය හැකිය.
එය සිදුවන්නේ මෙසේය. උෂ්ණත්වය ඉහළ යාමේදී කෘමීන්ගේ දේහවල ශක්තිය භාවිතය ඉහළ යන අතර මේ නිසා වැඩි වැඩියෙන් ආහාර ගැනීමට ඔවුන් පෙළඹේ. එසේම කෘමීන්ගේ ගහනයද ඉහළ යා හැකිය. මේ තත්ත්වය ලෝකයේ ආහාර සැපයුම සඳහා වැදගත් වන මේ ප‍්‍රධාන ධාන්‍යවල අස්වැන්න අඩු වීම සඳහා හේතු විය හැකිය. මෙම අධ්‍යයනයේදී ඉහළ යන උෂ්ණත්වයකදී කෘමීන් දක්වන ප‍්‍රතිචාරය හා භෝගවලට සිදු කරනු ලබන හානිය පිළිබඳව ගණිතමය පුරෝකථනයක් සිදුකර ඇත. එ් සඳහා ලෝකය පුරා ප‍්‍රදේශ ගණනාවකින් ලබාගත් දත්ත යොදාගෙන ඇත. මෙහිදී කෘමි විශේෂ 38ක් පිළිබඳ පරීක්ෂණාගාර තත්ත්ව යටතේ සිදුකළ අධ්‍යයනවල ප‍්‍රතිඵලද යොදාගෙන තිබෙයි. උෂ්ණත්වය අනුව කෘමීන්ගේ දේහවල ශක්තිය භාවිත වන ආකාරය හා වර්ධනයේ ප‍්‍රතිචාරය අවධානයට ලක් කර ඇත.

දේශගුණ වෙනස් වීම නිසා ඇතිවන උෂ්ණත්වය එක් අංශකයකින් ඉහළ යෑම නිසා භෝගවල අස්වැන්න අඩු වීමක් සිදුවිය හැකි බව මේ වන විටද පෙන්වාදී තිබෙයි. එම හානිය, කෘමීන්ගෙන් සිදුවන බලපෑම නිසා තවත් 50%කින් ඉහළයන බව මේ අධ්‍යයනයෙන් අනාවරණය වී ඇති වැදගත්ම කරුණයි.

ලෝකයේ විවිධ ප‍්‍රදේශවලට මේ තත්ත්වය වෙනස් ආකාරයකින් බලපෑන බවද මෙහි දක්වා ඇත. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත් මේ පළිබෝධ හානිය වැඩි වශයෙන් බලපානු ඇත්තේ සෞම්‍ය කලාපයටය. යුරෝපයේ, ඇමරිකාවේ මෙන්ම චීනයේද ගොවිබිම් මේ තත්ත්වයට මුහුණ පෑ හැකිය. බොහෝ යුරෝපා රටවල පළිබෝධ හානිය 50%ත් 100%ත් අතර ඉහළයෑමක් අපේක්ෂිතය. සෞම්‍ය කලාපය ධාන්‍ය අධික ලෙස නිෂ්ාදනය කරන කලාපයක් වීම තත්ත්වය උග‍්‍ර කරයි. එහෙත් නිවර්තන කලාපයේදී මෙවැනි හානියක් ඇති නොවෙයි. එම කලාපයේදී කෘමි පළිබෝධකයන් ප‍්‍රශස්ත උෂ්ණ්වය ආසන්න උෂ්ණත්වයක දිවි ගෙවන බැවින් උෂ්ණත්වය ඉහළ යන විට කෘමි ගහන ප‍්‍රමාණය සීමා වීමටද ඉඩ තිබෙයි. එය භෝග හානිය අඩුවීමට බලපානු ඇත.

මේ තත්ත්වය වැළැක්වීම සඳහා කටයුතු නොකළහොත් ඉදිරියේදී ලෝකයේ ආහාර සුරක්ෂිතතාවය අවදානමකට ලක් වීමට අවස්ථාවක් පවතී. (මුලාශ‍්‍රය: Science, DOI: 10.1126/science.aat3466)

ශාක විශේෂ අධික වනවගාවල කාබන් තිර කිරීම ඉහළයි

ජගත් පරිසර පුවත් 278 - 29.08.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 29.08.2018, පි. 3 (Vidusara)

දේශගුණ වෙනස් වීම වැළැක්වීමේ අරමුණ ඇතිව වනවගා ඇති කිරීම ලෝකයේ බොහෝ රටවල දැකිය හැකි දෙයකි. මේ පිළිබඳව සිදුකරන ලද පර්යේෂණයකට අනුව එක් ශාක විශේෂයක් වගා කළ වනවගාවකට වඩා ශාක විශේෂ කිහිපයක් මිශ‍්‍ර කර සිදුකරන වනවගාවකින් වැඩි කාබන් ප‍්‍රමාණයක් සංචිත කරගත හැකිය.

වායුගෝලයෙන් කාබන් ඩයොක්සයිඞ් ඉවත් කිරීමේ ක‍්‍රියාවලියේදී වනාන්තර වැදගත් කාර්යයක් ඉටු කරයි. වායුගෝලයේ කාබන් ඩයොකසයිඞ් වායුවෙන් 45%ක් පමණ ඉවත් කිරීම සිදුකරනු ලබන්නේ වනාන්තර මගිනි. එසේ අවශේෂණය කරගන්නා කාබන් ඩයොක්සයිඞ් ජෛව ස්කන්ධය ලෙස තැන්පත් කරනු ලැබේ. මෙහිදී අදාළ වනාන්තරයේ දැකිය හැකි ශාක විශේෂ ප‍්‍රමාණය ඊට බලපාන ආකාරය සම්බන්ධව එතරම් වැඩි අවධානයක් යොමු වී තිබුනේ නැත.

චීනයේ වනවගා 27ක් ආශ‍්‍රිතව වසර හයක් තිස්සේ මේ පර්යේෂණය පවත්වා ඇත. මෙම වනවගාවල ශාක විශේෂ 3ක සිට ශාක විශේෂ 20ක් පමණ දක්වා ප‍්‍රමාණයක් වගා කරන ලද එ්වාය. මේ අනුව පර්යේෂකයක් විසින් හෙළිකරගන්නා ලද්දේ ශාක විශේෂ ගණන අධික වනාන්තරවල වේගවත් කාබන් චක‍්‍රයක් ඇති බවයි. එසේම වනයේ විශේෂ විවිධත්වය ඉහළ යන විට ශාකවල කඳේ, මුල්වල හා පසේ තැන්පත් කරන කාබන් ප‍්‍රමාණය ඉහළ යයි. මේ පර්යේෂකයන්ගේ ගණන් බැලීම්වලට අනුව, වනවගාවක එක් අතිරේක ශාකයක් වගා කිරීමෙන් කාබන් ඩයොක්සයිඞ් 6.4%ක් පමණ අතිරේකව පරිසරයෙන් ඉවත් කළ හැකිය. එසේම වඩා වියපත් ශාක මගින් ගබඩා කළ හැකි කාබන් ප‍්‍රමාණය ඉහළ යයි. වෙනත් ආකාරයකින් පවසන්නේ නම්, එ්ක වගාවක් වෙනුවට ශාක විශේෂ 10ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් ඇතුළත් මිශ‍්‍ර වනවගාවක් සිදුකර තිබුනේ නම් 1977-2008 අතර කාලයේදී චීනයේ වනවගාවලින් ඉවත් කරනු ලබන කාබන් ඩයොක්සයිඞ් වායු ප‍්‍රමාණයේ වටිනාකම වාර්ෂිකව ඩොලර් මිලියන 300ක් පමණ වෙයි.

මේ මත පදනම්ව උක්ත පර්යේෂකයන් විසින් යෝජනා කරන්නේ වනවගාවලදී එක් ශාක විශේෂයක් වගා කරනු වෙනුවට වගා කරන ශාක විශේෂ ප‍්‍රමාණය ඉහළ නැංවිය යුතු බවයි. එමගින් වායුගෝලයෙන් කාබන් ඩයොක්සයිඞ් ඉවත් කිරීම මෙන්ම, වනාන්තර තුළ දැකිය හැකි ජෛව විවිධත්වය තවදුරටත් අහිමිවීම වැළැක්වීමටද හැකියාවක් ලැබෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, DOI: 10.1098/rspb.2018.1240)

වායු දූෂණයේ සෞඛ්‍ය බලපෑම පෙන්වන අධ්‍යයන තුනක්

ජගත් පරිසර පුවත් 278 - 29.08.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 29.08.2018, පි. 3 (Vidusara)

වායු දූෂණය නිසා ඇතිවන විවිධ අහිතකර බලපෑම් අතර සෞඛ්‍ය බලපෑම් ප‍්‍රධාන වේ. මේ පිළිබඳව කරුණු දක්වන අධ්‍යයන කිහිපයක් පසුගියදා ප‍්‍රකාශයට පත්විය.

පළමු අධ්‍යයනයෙන් පෙන්වා දී ඇත්තේ හෘද රෝග සඳහා වායු දූෂණය බලපාන ආකාරයේ බරපතළ බවයි. ඊට අනුව, වායු දූෂණය නිසා ලෝකයේ වාර්ෂිකව ඇති වන මිලියන 4ක් පමණ මරණවලින් 60%ක් පමණ ඇති වන්නේ හෘද්වාහිනී පද්ධතිවල රෝග නිසාය. වායු දූෂණය නිසා ඇති වන හෘද රෝග පිළිබඳව සිදුකරන ලද විමර්ශනයකදී මේ බව හෙළි වී ඇත. මේ සඳහා අංශුමය ද්‍රව්‍ය (particulate matter) සැලකිය යුතු බලපෑමක් සිදුකරන බවද හෙළි වී ඇත. විශේෂයෙන් ඉතා සියුම් අංශුමය ද්‍රව්‍ය මේ සඳහා බලපෑමක් ඇතිකරයි. (European Heart Journal, DOI: 10.1093/eurheartj/ehy481)

වායු දූෂණය නිසා ඇතිවිය හැකි තවත් සෞඛ්‍ය හානියක් සම්බන්ධව තවත් අධ්‍යයනයකින් වාර්තා වී ඇත. එ් අනුව, වායු දූෂණය හේතුවෙන් වකුගඩු ආබාධ ඇති විය හැකිය. ඇමරිකාවේ වෛද්‍ය ගාස්තු සඳහා කළ ඉල්ලූම් හා වාතයේ ගුණාත්මක භාවය පිළිබඳව සමාලෝචනය කිරීමෙන් මේ කරුණු හෙළි වී ඇත. එහිදී හෙළි වූ පරිදි වකුගඩු රෝගය හා PM 2.5 කාණ්ඩයේ සියුම් අංශුමය ද්‍රව්‍ය සාන්ද්‍රණය අතර ධන සහසම්බන්ධයක් තිබිය හැකි බව පෙන්වාදී ඇත. වාතයේ ගුණත්මක තත්ත්වය ඉහළ ප‍්‍රදේශවලට වඩා දූෂිත වාතය ඇති ප‍්‍රදේශවල වඩා වකුගඩු රෝගීන් ඉහළය. එසේම මේ සියුම් අංශුමය ද්‍රව්‍ය හැරුණුවිට වකුගඩුවලට හානිකරන බැරලෝහද දූෂිතවාතයේ දැකිය හැකිය. (මූලාශ‍්‍රය: PLOS ONE, DOI: 10.1371/journal.pone.0200612)

වායු දූෂණය නිසා මිනිසුන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව වසරකින් පමණ අඩු වන බව තුන්වන අධ්‍යයනයේ සඳහන් වෙයි. එ් 2016 වර්ෂය හා සම්බන්ධවය. මෙහිදී රටවල් 185ක PM2.5 කාණ්ඩයේ අංශුමය ද්‍රව්‍යවලට නිරාවරණය වීම හා ඉන්පසුව එය එ් එ් රටට හා ජගත් මට්ටමින් ආයු අපේක්ෂාවට බලපාන ආකාරය අවධානයට ලක්කර ඇත. මෙහිදී පෙනීගොස් ඇති පරිදි ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේදී ආයු අපේක්ෂාව වසර 1.2-1.9 අතර ප‍්‍රමාණයකින් අඩු කිරීමට මෙම තත්ත්වය හේතු වී ඇත. එසේම වඩා ගුණාත්මක වායු තත්ත්වයක් පවතින්නේ නම්, මිනිසුන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව ඉහළ යන බවද මේ අනුව පැහැදිලිය. (මුලාශ‍්‍රය: Environmental Science & Technology Letters, DOI: 10.1021/acs.estlett.8b00360)

මීළඟ වසර කිහිපයම උණුසුම් විය හැකියි

ජගත් පරිසර පුවත් 277 - 22.08.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 22.08.2018, පි. 3 (Vidusara)

මීළඟ වසර කිහිපයක කාලයේදී ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ මට්ටමක පැවතිය හැකි බව අධ්‍යයනයක් මගින් පෙන්වා දී තිබෙයි. මෙය විෂම හෙවත් අක‍්‍රමවත් උෂ්ණත්වය ඉහළයාමකි.

මේ බව හෙළි වී ඇත්තේ ගණිතමය ආකෘතියක් යොදාගනිමින් ඉදිරි වර්ෂ කිහිපයක කාලයේදී ලෝකයේ උෂ්ණත්වය කවර ආකාරයකින් විචල්‍ය වනු ඇතිද යන්න පිළිබඳව සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයකදීය. එහිදී හෙළි වී ඇති ආකාරයට 2018 සිට 2022 දක්වා කාලයේදී ආන්තික උෂ්ණත්වයක් ඇති වීම සඳහා වැඩි අවස්ථාවක් පවතී.

මෙහිදී හෙළි වී ඇති ආකාරයට කාබන් ඩයොක්සයිඞ් වැනි හරිතාගාර වායු නිසා ඇතිවන උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑම ක‍්‍රමවත් වේගයකින් සිදු නොවෙයි. නිදසුනක් ලෙස බොහෝ විiාඥයන් විසින් අපේක්ෂා කළේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑමේ කිසියම් නැවතීමක් හෙවත් අන්තරයක් (hiatus) 21වන සියවස ආරම්භයේදී ඇතිවිය හැකි බවයි. එහෙත් මේ වන විට සිදුකරන ලද අධ්‍යයනවලින් පෙනී ගොස් ඇත්තේ, ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළම වර්ෂ ඇති වී තිබෙන්නේ 2010 වර්ෂයෙන් පසුව බවයි. එසේම වසරින් වසර ඇති වන උෂ්ණත්වයේ විචල්‍යතා දිගුකාලීනව සිදුවන උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑමේ ප‍්‍රවණතාවයට බලපෑමක් නොවන බව මෙහිදී හෙළිව ඇති තවත් කරුණකි.

එ් අනුව ලෝකයේ උෂ්ණත්වය පුරෝකථනය කිරීම සඳහා නව ක‍්‍රමවේදයක් දියුණු කිරීමට මේ පර්යේෂකයන් පිරිස සමත්ව ඇත. මෙතෙක් භාවිත කළ ක‍්‍රමවේද වෙනුවට ඔවුන් යොදාගෙන ඇත්තේ 20 හා 21 වන සියවස්වල පැවති දේශගුණ තත්ත්වය පිළිබඳවය. එ් අනුව අද තත්ත්වය හා සංසන්දනය කළ හැකි සදෘශ්‍ය වූ අවස්ථා ඔවුන්ගේ අවධානයට ලක්ව ඇත.

මේ අනුව 2018 සිට 2022 දක්වා වූ ඉදිරි වර්ෂ පහක පමණ කාලයේදී විෂම වූ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑමක් අපේක්ෂා කළ හැක්කේ දැඩි සිසිල් කාලගුණ තත්ත්ව ඇති වීම අඩු වීම නිසාය. මෙය ජගත් මට්ටමෙන් ඇති විය හැකි එකකි. එම උෂ්ණත්වය මානවමූලිකව ඇති වනු ඇති බවට දක්වා ඇති උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑමට වඩා ඉහළය.

කෙසේ වෙතත් මේ නව ක‍්‍රමවේදය හුදෙක් සංඛ්‍යානය මත පදනම් වීම නිසා දේශගුණය කෙරේ බලපාන සියලූ සාධක අනුව සලකා බැලීම වැදගත් බව මෙම පර්යේෂණය පිළිඳව අදහස් දක්වන ඇතැම් විද්‍යාඥයන්ගේ අදහස වෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: Nature Communications, DOI: 10.1038/s41467-018-05442-8)

කටුපොල් වගාවෙන් අප‍්‍රිකානු වානරයන් හා වඳුරන් අනතුරේ?

ජගත් පරිසර පුවත් 277 - 22.08.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 22.08.2018, පි. 3 (Vidusara)

අප‍්‍රිකාවේ කටුපොල් වගාව ව්‍යාප්ත වුවහොත් එම මහාද්වීපයේ වෙසෙන වඳුරු හා වානර විශේෂ මුහුණදී ඇති අවදානම තවදුරටත් ඉහළ යා හැකි බව අධ්‍යයනයකින් අනාවරණය වී ඇත. මෙයට හේතුව මෙම ශාකය වගා කිරීම සඳහා යෝග්‍ය බොහෝ ප‍්‍රදේශ මෙම ප‍්‍රයිමේටාවන්ගේ ප‍්‍රධාන වාසස්ථාන වීමය.

පාම්තෙල් ලබාගන්නා කටුපොල් ශාකයේ නිජබිම බටහිර අප‍්‍රිකාවය. එහෙත් වර්තමානයේදී ලෝකයේ නිපදවනු ලබන පාම්තෙල් නිෂ්පාදනයෙන් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන්නේ ඉන්දුනීසියාව හා මලයාසියාව වැනි ආසියානු රටවලය. එ් සඳහා එම රටවල වනාන්තර විශාල ලෙස එළි පෙහෙළිකර තිබෙන අතර, වන විනාශයට බලපාන මූලික සාධකයක් ලෙස කටුපොල් වගාව පෙන්වා දී ඇත.

එසේම කටුපොල් වගාකරන සමාගම් අප‍්‍රිකානු රටවල එය වගා කිරීම සඳහා දැන් දැන් උනන්දුවක් දක්වයි. එ් තත්්වය අප‍්‍රිකාවේ වෙසෙන 200කට අධික ප‍්‍රයිමේටා විශේෂවලට එය හානිකර විය හැකි බව පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වෙයි. මෙම අධ්‍යයනයේදී කටුපොල් සඳහා යෝග්‍ය ප‍්‍රදේශ හා ප‍්‍රයිමේටාවන්ගේ ව්‍යාප්තිය සංසන්දනය කර ඇත. එ් අනුව සතුන්ට හානියක් නොමැතිව හෙක්ටාර මිලියන 0.13කද, අඩු බලපෑමක් ඇතිවන ලෙස හෙක්ටාර මිලියන 3.3කද කටුපොල් වගා කළ හැකි බව ගණන් බලා ඇත. එහෙත් ලෝක ඉල්ලූම සඳහා හෙක්ටාර මිලියන 53ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක කටුපොල් වගාකළ යුතු වේ. එසේ සිදුවුවහොත් අප‍්‍රිකානු ප‍්‍රයිමේටාවන්ට බරපතළ තර්ජනයක් ඇති විය හැකි බව පැහැදිලිය.

කෙසේ වෙතත් කටුපොල් වෙනුවට තෙල් ලබාදෙන වෙනත් ශාක වගා කිරීම විසඳුමක් නොවන බව විද්‍යාඥයන් විසින් දක්වා ඇත්තේ මේ ශාකවලින් ලැබෙන අධික අස්වැන්න ලබාගැනීමට වෙනත් ශාක වඩා විශාල ප‍්‍රදේශයක වගා කිරීමට සිදුවිය හැකි නිසාය. මේ තත්ත්වය සඳහා විසඳුමක් ලෙස මේ පර්යේෂකයන් පෙන්වාදෙන පියවරක් වන්නේ තිරසර ආකාරයෙන් වගාකරන ලද පාම් තෙල් තෝරාගැනීමය. එහෙත් එවිට පාම් තෙල් යොදා නිපදවනු ලබන නිෂ්පාදන සඳහා වැඩි මිලක් ගෙවීමට පාරිභෝගිකයන්ට සිදුවනු ඇත. නොසේ නම් ඒවා භාවිතය අඩු කිරීමට සිදුවිය හැකිය. එසේම ආහාර හැර සුවඳ විලවුන් හා ශෝධක ආදි වෙනත් නිෂ්පාදන සඳහා පාම් තෙල් භාවිත නොකිරීමද තවත් විසඳුමකි. (මූලාශ‍්‍රය: Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.1804775115)