ජගත් පරිසර පුවත් 303 - 27.02.2019
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 27.02.2019, පි. 3 (Vidusara)
Thursday, February 28, 2019
Thursday, February 7, 2019
ට‍්‍රම්ප් පාලනය රසදිය සීමා ඉවත් කිරීමට යයි
ජගත් පරිසර පුවත් 296 - 09.01.2019
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 09.01.2019, පි. 3 (Vidusara)
ඇමරිකාවේ ගල්අඟුරු බලාගාර සඳහා මේ වන විට ක‍්‍රියාත්මක රසදිය විමෝචන පිළිබඳ ඇතැම් සීමා ලිහිල් කිරීම පිළිබඳව එරට වත්මන් පාලනය විසින් සලකා බලමින් සිටින බව වාර්තා වෙයි. මෙම තහනම පනවා තිබුනේ ගල් අඟුරු බලාගාරවලින් නිකුත් වන රසදිය මගින් ඇති විය හැකි සෞඛ්‍ය ආපදා නිසාය. මෑත කාලයේදී සිදුකර ඇති අධ්‍යයන ගණනාවකින් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට රසදිය නිසා ළමුන්ගේ වර්ධනයේ පමා වීම් ඇති විය හැකිය.
එරට හිටපු ජනාධිපති බැරැක් ඔබාමාගේ පාලනසමයේදී ගල්අ`ගුරු බලාගාරවලට පැනවූ මෙම සීමා නිසා අදාළ විමෝචන නිසි ප‍්‍රමිතියකට ගෙන එ්මට හෝ නොඑසේ නම් බලාගාර වසා දැමීමට සිදුව තිබිණි. මේ වන විට ලැබී ඇති තොරතුරුවලට අනුව එරට පරිසර ආරක්ෂණ ඒජන්සිය (EPA) සලකා බලමින් සිටින්නේ අදාළ සීමා ඉවත් කිරීමට නොව, ඒවා පිළිබඳව ඇති අවශ්‍යතාවය නැවත ඇගැයීමකට ලක් කිරීමටය. එහෙත් එමගින් උක්ත සීමා තවදුරටත් දැඩි කිරීමක් අවශ්‍යද යන්න ගැනද විමසා බැලීමටද නියමිතය.
මෙම පියවර වර්තමාන ජනාධිපති ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් විසින් ගෙන ඇති පරිසරය පිළිබඳ තවත් නිෂේධනීය පියවරක් විය හැකි බවට මේ පිළිබඳ උනන්දුයවක් දක්වන අයගේ අදහස වෙයි. ඔහුගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති අනුව බලශක්ති කර්මාන්තයේ හා විශේෂයෙන් ගල්අඟුරු කර්මාන්තය ප‍්‍රවර්නය කිරීමේ අරමුණ ඇතිව මෙම පියවර ගන්නා බවක් පෛනන්නට ඇත. එ් එම කර්මාන්තයට ඇති අවස්ථාව ඉහළ නැංවීටය.
කෙසේ වෙතත් මෙවැනි තහනමකින් ලැබෙන සෞඛ්‍ය හා වෙනත් සමාජමය ප‍්‍රයෝජන නොසලකා හුදෙක් ගල්අගුරු කර්මාන්තයට සහන දීම අරමුණු කරගනිමින්ම සිදුකරන මෙවැනි පියවර දිගු කාලීනව අංශ ගණනාවක් සඳහා බලපෑමක් ඇති කළ හැකි බව පෙන්වා දී ඇත. මීට පෙර පරිසර ආරක්ෂණ ඒජන්සිය මගින් දක්වා ඇති ආකාරට ඇමරිකාව පුරා වර්ෂයකදී අලූත උපදින ළමුන් අතරින් 75000ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් තුළ ඉගෙනුම් සඳහා වූ බාධා ඇති වීමේ වැඩි අවදානමක් පවතී. එයට හේතුව වන්නේ දරුවන්ගේ උපතට පෙර, මවගේ ගර්භාෂය තුළදීම මෙතිල් මර්කරිවලට නිරාවරණය වීමය. එසේම ගල්අ`ගුරු බලාගාරවලට පනවා ඇති සීමා නිසා හරිතාගාර වායු විමෝචනද පාලනය වීමද සිදු වෙයි. මේ කරුණු නිසා එරට මධ්‍යම රජය හා පෙඩරල් නීති මගින් පනවනු ලැබී සීමා හේතුවෙන් රසදිය නිසා ඇතිවන දූෂණය 2006-2016 අතර කාලයේදී 85%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයකින් අඩු වී ඇත.
මුහුදු තණ බිම් වෙරළ ආරක්ෂාවට වැදගත්
ජගත් පරිසර පුවත් 296 - 09.01.2019
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 09.01.2019, පි. 3 (Vidusara)
නිවර්තන කලාපීය වෙරළ ප‍්‍රදේශ සමුද‍්‍ර ඛාදනයෙන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ඵලදායී වන පරිසර පද්ධතියක් ලෙස මුහුදු තණ බිම් යොදාගැනීමෙන් දැනට වෙරළ ආරක්ෂා කිරීමට හා සරුකිරීමට යොදාගන්නා වියදම් අධික වූ ක‍්‍රමවල අවශ්‍යතාවය අඩු කළ හැකි බව පර්යේෂණයක් මගින් අනාවරණය කරෙගන ඇත.
කැරිබියානු මුහුදු තීරය ආශ‍්‍රිතව සිදුකර ඇති පරීක්ෂණ හා ක්ෂේත‍්‍ර නිරීක්ෂණ මත පදනම්ව මෙම නිගමනයට පැමිණ ඇත්තේ නෙදර්ලන්ත හා මෙක්සිකෝ විද්‍යාඥ කණ්ඩායමකි. සංචාරක කර්මාන්තයට ඉතා ප‍්‍රකට වූ මෙම වෙරළ තීරය එම කලාපයේ දළ දේශීය නිෂෟපාදිතයෙන් අඩක් පමණ සපයයි.
මුහුදු තණ මගින් එය් සිදුවන්නේ වැලි සහ වෙනත් අවසාදිත අංශු වෙරළේ තබා ගැනීම සඳහා මුහුදු තණ ක‍්‍රියාකරන නිසාය. රළ සම`ග එම අංශු චලනය වීම වළක්වාලීම සඳහා මුහුදු තණ ක‍්‍රියාකරයි. විශේෂයෙන් කැල්සනීභවනය වන ඇල්ගී සම`ග මුහුදු තණ පවත්නා විට මෙම තත්ත්වය වඩාත් ඵලදායී ලෙස සිදුවන බවද පෙන්වා දී ඇත. මෙක්සිකෝවේ යුටාකාන් අර්ධද්වීපයේ විවිධ ප‍්‍රදේශවල දැකිය හැකි තත්ත්වය පිළිබඳව නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ඔවුන්ට පෙනී ගොස් ඇත්තේ මුහුදු තණ පවත්නා විට වෙරළ ඛාදනය වීමෙහි පැහැදිලි අඩුවක් ඇති බවයි. එසේම මුහුදු තණ විනාශ වූ අවස්ථාවලදී වෙරළ ඛාදනයේ කැපී පෛනන වර්ධනයක්ද දකිය හැකිය. එ් අනුව මුහුදු තණ හා කැල්සනීභවනය වන ඇල්ගී සහිත වෙරළ තීරයක් යනු වෙරළ ඛාදනයට එරෙහිව ක‍්‍රියාත්මක විය හැකි තිරසර වූ විකල්පයකි.
වෙරළ ඛාදනය ලෝකයේ බොහෝ නිවර්තන කලාපීය රටවලට ගැටලූවක් වී ඇත. එම තර්ජනය දේශගුණ වෙනස් වීම හා සම`ග තවදුරටත් ඉහළ යමින් පවතියි. මෙම තත්ත්වයට විසඳුම් ලෙස යොදාගන්නා ක‍්‍රම අධික වියදම් සහිත වීම මේ පිළිබඳව තවදුරටත් බරපතළ කරයි. කෘති‍්‍රම වෙරළ, කොන්ක‍්‍රීට් හා ගල් වැටි ආදිය මීට නිදසිනකි. ආර්ථික වශයෙන් වැදගත් සංචාරක කර්මාන්තය සඳහා ප‍්‍රකට වූ වෙරළ තීර මෙම තත්ත්වය නිසා විනාශයට පත්වෙමින් තිබෙයි. එබැවින් මෙම ගැටලූව මෙවැනි ස්වාභාවික වූ විසඳුමක් තිබීම වැදගත් අනාවරණයකි. එසේම ඇතැම් අවස්ථාවලදී වෙරළ සම්බන්ධව සැලකන විට මුහුදු තණ කරදරකාරී දෙයක් ලෙස සලකන ආකල්පයක් තිබීම හා ඒවාට තර්ජනද රැුසක් පැවතීම නිසාද උක්ත අධ්‍යයනය වැදගත් වෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: BioScience, DOI: 10.1093/biosci/biy154)
2018 දේශගුණ ආපදා හානියේ වටිනාකම
ජගත් පරිසර පුවත් 295 - 02.01.2019
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 02.01.2019, පි. 3 (Vidusara)
2018 වර්ෂයේදී ඇති වූ, දේශගුණ වෙනස් වීම හා සම්බන්ධතාවයක් ඇති ආන්තික කාලගුණ ආපදාවලින් ඇති වූ හානියේ වටිනාකම හා අහිමි වූ දහස් ගණනක් තරම් වන ජීවිත ප‍්‍රමාණය පිළිබඳ ජගත් මට්ටමේ ස්වේච්ඡා සංවිධානයක් වන Christian Aid සංවිධානය පෙන්වා දෙයි.
එම වාර්තාව මගින් එක් එක් සිදුවීමකදී ඇති වූ හානිය ඩොලර් බිලියනයකට වඩා අධික වූ සිදුවීම් 10ක් හඳුනාගෙන ඇති අතර, ඒ අතරින් හතරකදීම සිදු වූ හානියේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 7ක් ඉක්මවා තිබෙයි. එසේම මෙම ගණනය කිරීම් අඩුතක්සේරු කිරීම් විය හැකි බවද එම වාර්තාවේම දක්වා ඇත. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, එම ගණනය කිරීම්වලට ඇතුළත් වී ඇත්තේ රක්ෂණය කර ඇති දේපොළවල වටිනාකම පමණක් බව සඳහන් වෙයි. එසේම මෙම ආපදා නිසා අහිමි වූ ඵලදායකත්වයද මෙහිදී ගණන් බලා නොමැති වීම සැලකිය යුතු කරුණකි. ඉන් පෙනෙන්නේ වාර්තා නොවූ හානි අධික ප‍්‍රදේශවල ඇතැම් විට මේ හා සමීප මට්ටමකට එන හානි තිබිය හැකි බවයි.
ඩොලර් බිලියන එකකට වඩා අධික හානියක් ඇති වූ ආපදා අතර ඇමරිකාවේ ඇති වූ ෆ්ලෝරන්ස් හා මයිකල් නම් සුළිකුණාටු දෙක දැක්විය හැකිය. ඇමරිකාවේ කැලිෆෝනියාවේ ඇති වූ ගිනි තවත් මෙවැනි අධික හානියක් ඇති වූ ආන්තික තත්ත්වයකි. යුරෝපයේ ඇති වූ නිය`ගය තවත් එවැනි අධික හානියක් සිදු වූ ආපදාවකි.
මෙම වාර්තාව මගින් හඳුනාගෙන ඇති අනෙක් ආපදා අතර, චීනයේ, ජපානයේ හා ඉන්දියාවේ (කේරළයේ) ඇති වූ ගංවතුර තත්ත්ව, ආජන්ටිනාවේ, ඔස්ටේ‍්‍රලියාවේ හා දකුණු අප‍්‍රිකාවේ (කේප් ටවුන්) ඇති වූ නියඟ තත්ත්ව හා පිලිපීනයට හා චීනයට බලපෑ කුණාටු තත්ත්වයක් වෙයි. මේවා දියුණු රටවලට මෙන්ම දියුණුවන රටවලටද බලපා තිබෙයි.
මෙම වාර්තාව මගින් අවධානය යොමු කර ඇති ආපදා සියල්ල මානව මූලික දේශගුණ වෙනස් වීමේ කිසියම් සම්බන්ධයක් ඇති එ්වාය. එහි සඳහන් පරිදි ඒවා හුදෙක් සාමාන්‍ය ස්වාභාවික ආපදා පමණක් නොවූ බව පැහැදිලිය. මිනිසුන් නිසා ඇති වූ දේශගුණ වෙනස් වීම නොවූයේ එන් මෙම ආපදා මෙතරම් බරපතළ නොවන බව එහි සඳහන් වෙයි. අදාළ ආපදා බරපතළ වීමට හෝ තීව‍්‍ර වීමට හෝ හේතු වී ඇත්තේ දේශගුණ වෙනස් වීමය. (මූලාශ‍්‍රය: Counting The Cost: A Year of Climate Breakdown, www.christianaid.org.uk)
ජපානය වාණිජමය තල්මහ දඩයමට සැරසෙයි?
ජගත් පරිසර පුවත් 295 - 02.01.2019
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 02.01.2019, පි. 3 (Vidusara)
මෙම වර්ෂයේ ජුලි මාසයේ සිට නැවතත් වාණිජමය වශයෙන් සිදුකරනු ලබන තල්මහ දඩයම ආරම්භ කිරීට සූදානම් බව ජපානය පවසා ඇත. මෙය ජාත්‍යන්තර අවධානය දිනාගැනීමට හැකි සිදුවීමක් සේ සැලකෙයි. ඒ සඳහා අන්තර්ජාතික තල්මහ කොමිසමෙන් ඉවත්වීමට අවශ්‍ය වුවහොත් සූදානම් බවද එරට බලධාරීන් පවසා ඇත. කෙසේ වෙතත්, එරට රජයේ ප‍්‍රකාශකයාට අනුව මෙම දඩයම එරටට අයත් මුහුදු සීමාවට (territorial waters) හා ආර්ථික කලාපවලට (economic zones) සීමාවෙයි. දැනටමත් ඇතැම් රටවල් මේ පිළිබඳව කණගාටුවන බව ප‍්‍රකාශ කර ඇත.
අන්තර්ජාතික තල්මහ කොමිසම (IWC) 1986 වර්ෂයේදී වාණිජමය වශයෙන් සිදුකරන තල්මහ දඩයම් කිරීම තහනම් කරමින් තහනමක් පැනවීය. එයට හේතුව වුූයේ අධික ලෙස දඩයම් කිරීමෙන් ඇතැම් තල්මහ විශේෂ වඳවී යෑමේ තර්ජනයකට ලක්වීමයි.
කෙසේ වෙතත් තල්මහ දඩයම් කිරීම හා ආහාරයට ගැනීම ජපාන සංස්කෘතියේ කොටසක් බව පෙන්වා දෙන එරට බලධාරීන් තල්මහ දඩයම් කිරීමේ උක්ත තහනමින් පසුව එම නීතියේ ඇති එක් අවස්ථාවක් ප‍්‍රයෝජනයට ගනිමින් විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සඳහා යැයි කියමින් තල්මසුන් දඩයම් කරයි. වාර්ෂිකව ඇන්ටාක්ටිකාවට ආසන්න දකුණු මුහුදු ප‍්‍රදේශයේ වාර්ෂිකව විශාල තල්මහ ප‍්‍රමාණයක් මේ අනුව දඩයම් කරනු ලැබෙයි. මේ තත්ත්වය බොහෝ සංරක්ෂණවේදීන් හා සංවිධානවල මෙන්ම වෙනත් රටවලද විවේචනයට ලක්ව ඇත.
මෙම තත්ත්වය යටතේ කිසියම් දිනක ජපානය තල්මහ කොමිසෙමන් ඉවත් වීම හා වාණිජ දඩයමට යොමු වීම පිළිබඳව අපේක්ෂා කරන ලදි. පසුගිය සැප්තැම්බරයේදී වාණිජමය තල්මහ දඩයමක් සම්බන්ධව ඔවුන් ඉදිරිපත් කළ යෝජනාවක්ද පරාජයට පත්විය. ජපානය මේ පිළිබඳව පවසන්නේ තල්මහ කොමිසම සහයෝගය දෙන්නේ තල්මහ සතුන් ගණන ආරක්ෂා කිරීම පිණිස මිස, තිරසර ආකාරයෙන් දඩයම් කිරීමකට නොවන බවයි.
ජපානයේ නව තීරණය නිසා යම් ගැටලූ සහගත තත්ත්වයක් ඇති විය හැකිය. එයට හේතුව වන්නේ මේ වන විට කොමිසම මගින් තහනම් කර තිබෙන හා ගහන යථා තත්ත්වයට පත්ව නොමැති වීම නිසා තවමත් තර්ජනයට ලක්ව ඇති තල්මහ විශේෂ පවා මේ යටතේ දඩයම් කිරීමට අවස්ථාවක් තිබීමය. කෙසේ වෙතත් මේ නව තීරණයත් සම`ග ජපාන තල්මහ දඩයම එරටට අයත් මුහුදු තීරයට සීමාවීම නිසා ඇන්ටාක්ටිකාව ආසන්න දකුණු අර්ධගෝලයේ සිදුවන තල්මහ දඩයම් කිරීම නවතිනු ඇතැයි අපේක්ෂිතය.
Subscribe to:
Posts (Atom)