බරපතළ දේශගුණ බලපෑම් වැළැක්වීමට තවත් ඇත්තේ වසර 12යි

ජගත් පරිසර පුවත් 285 - 17.10.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 17.10.2018, පි. 3 (Vidusara)

වර්තමානයේ විමෝචනය වන වේගයෙන් හරිතාගාර වායු විමෝචන නිකුත් වීම සිදුවන්නේ නම් ලෝකයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික අවධියේ (හෙවත් 1750 පමණ) පැවති උෂ්ණත්වයට වඩා සෙල්සියස් අංශක 1.5කින් ඉහළ යෑම 2030 හා 2052 වර්ෂයත් අතර කාලයේදී සිදු විය හැකි බව ජගත් වාර්තාවක් පෙන්වා දෙයි. එසේම ලෝකයේ උෂ්ණත්වය වේගයෙන් ඉහළ යා හැකි බවත් එහි සඳහන් වෙයි. දේශගුණ වෙනස් වීම පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්ඩලය (IPCC) මගින් පසුගියදා දකුණු කොරියාවේදී අනුමත කරන ලද ‘අංශක 1.5දී ගෝලීය උණුසුම’ (Global Warming of 1.5 °C) නම් මෙම විශේෂ වාර්තාව අනුව බරපතළ දේශගුණ ප‍්‍රතිවිපාක වැළැක්වීමට නම් ඉදිරි වසර 12ක කාලය ඇතුළත දැඩි, වැදගත් හා තීරණාත්මක පියවර ගණනාවක් ගත යුතුව තිබෙයි. මක් නිසාද යත් මේ වන විටද ලෝකයේ උෂ්ණත්වය පූර්ව කාර්මික අවධියේ පැවති උෂ්ණත්වය මෙන් අංශකයකින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇති නිසාය. අද වන විටද ලෝකය එහි අහිතකර වූ ප‍්‍රතිවිපාක අත්දකිමින් සිටියි. ආන්තික කාලගුණ තත්ත්ව සුලභ වීම, මුහුදු මට්ටම ඉහළ යෑම වැනි සිදුවීම් එවැනි දේට සාධක වෙයි.

2015දී එකඟතාවයට එළැඹුනු පැරිස් දේශගුණ සම්මුතිය අනුව මේ ශතවර්ෂය අවසානය වන විට ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑම සීමා කිරීමට අපේක්ෂා කරන ඉලක්කය සෙල්සියස් අංශක 2කකි. හැකිනම් එය අංශක 1.5ක මට්ටමට සීමා කිරීමට අපේක්ෂා කරන බව ගිවිසුමෙහි පැවසිනි. එහෙත් මෙම නවතම වාර්තාවට අනුව ලෝකයේ උෂ්ණත්වය අංශක 1.5 සීමාව පසුකිරීම ඉතා ඉක්මනින් සිදුවීමට ඉඩ ඇති බව පැහැදිලිය. එයට හේතුව වන්නේ පැරිස් ගිවිසුමෙහි සඳහන් වන සියලූ පොරොන්දු ඉටු කරනු ලැබුවද, 2030 වර්ෂය වන විට ලෝකයේ විමෝචනය කරනු ලබන කාබන් ඩයොක්සයිඞ් වායු විමෝචන ප‍්‍රමාණය වන ගිගා ටොන් 58ක ප‍්‍රමාණය, ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑම සෙල්සියස් අංශක 1.5 සීමාවේ නවත්වා ගැනීමට තිබිය යුතු විමෝචන ප‍්‍රමාණයට වඩා ගිගා ටොන් 35ක් අධික වීමය.

උක්ත වාර්තාවෙන් පෙන්වා දෙන තවත් වැදගත් කරුණක් වන්නේ සෙල්සියස් අංශක 1.5 ත් අංශක 2ත් අතර වෙනසකදී ඇති විය හැකි වෙනස්කම්වල බරපතළ බවයි. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත් තාප ප‍්‍රවාහ නිසා අවසානමට ලක් වන ජනතාවගේ සංඛ්‍යාව, මැලේරියාව හා ඩෙංගු වැනි වාහකයන් මගින් ව්‍යාප්ත වන රෝගවලට ලක්වන ජනතාවගේ ගණන සෙල්සියස් අංශක දෙකකදී සැලකිය යුතු තරම් ඉහළ යයි. අංශක 1.5ක උෂ්ණත්ව වර්ධනයකට වඩා අංශක 2ක වර්ධනයකදී ඇති විය හැකි මුහුදු මට්ටම ඉහළ යෑම සෙ.මී. 10ක් පමණ අධිකය. අංශක 1.5කදී කොරල්පර අතරින් 70%-90%ක් පමණ අඩු විය හැකි අතර, අංශක 2ක් උෂ්ණත්වය ඉහළ ගියහොත් කොරල්පර මුළුමනින්ම (99%ක් පමණ) අහිමි විය හැකිය. එමෙන්ම අංශක 1.5ක උෂ්ණත්ව වර්ධනයකදී වාර්ෂිකව ටොන් මිලියන 1.5කින් අඩු වනු ඇති බවට ගණන් බලා ඇති මත්ස්‍ය නිෂ්පාදනය අංශක 2ක උෂ්ණත්ව වර්ධනයකදී එමෙන් දෙගුණයකින් පමණ අඩු විය හැකිය.

කෙසේ වෙතත් මෙම වාර්තාව මගින් අනාගතයේ ඇති විය හැකි මෙම බරපතළ දේශගුණ වෙනස් වීම වළක්වා ගත හැකි ආකාරය ගැනද සඳහන් කරයි. ඒ සඳහා ලෝකයේ සියලූ රටවල් කඩිනමින් හා සියලූම අංශ ආවරණය වන ආකාරයෙන් මෙතෙක් නොසිතූ විරූ පරිමාණයකින් පියවර ගැමනීම අවශ්‍ය වන මෙම වාර්තාව පෙන්වා දෙයි. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑම සෙල්සියය් අංශක 1.5 මට්ටමෙහි පවත්වාගෙන යෑමට සිදු කළ යුතු දෙයද මෙහිදී පෙන්වා දී ඇත. ඒ අනුව 2030 වර්ෂයේදී ලෝකයේ කාබන් ඩයොක්සයිඞ් වායු විමෝචන ප‍්‍රමාණය 2010 වර්ෂයේ පැවති ප‍්‍රමාණයෙන් 45%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයකින් අඩු කළ යුතුය. ඒ සඳහා බලශක්තිය, කර්මාන්ත, ප‍්‍රවාහනය, ගොඩනැගිලි හා නගර ආදි අංශ ගණනාවක විශාල වෙනස්කම් ගණනාවක් සිදු විය යුතු වෙයි. නොඑසේ නම් අනාගතයේදී බරපතළ අහිතකර දේශගුණ බලපෑම් ඇති වීම වළක්වා ගැනීම අපහසු විය හැකිය.

අවාසනාවකට මෙන් මෙවැනි කැපවීමක් සඳහා ලෝකය සූදානම්ද යන්න මෙහිදී ඇති වන ගැටලූවයි. අනෙකක් තබා 2015දී ඇතිකරගත පැරිස් ගිවිසුම පවා ක‍්‍රියාත්මක වන්නේ 2020දී පමණ සිටය. කාලය ගත වන අතර දේශගුණ වෙනස් වීම හා එහි බලපෑම් සිදුවෙමින් තිබෙයි.

(මූලාශ‍්‍රය: Global Warming of 1.5 °C, https://ipcc.ch/report/sr15/)

වන විනාශය නැවැත්වීමත් වැදගත්

ජගත් පරිසර පුවත් 284 - 10.10.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 10.10.2018, පි. 8 (Vidusara)

විමෝචනය වන හරිතාගාර වායු විමෝචන අඩු කිරීම මෙන්ම වනාන්තර විනාශය වැළැක්වීමද දේශගුණ වෙනස් වීම පාලනය කිරීම සඳහා වැදගත් බව ලෝකයේ ප‍්‍රමුඛ පෙළේ විද්‍යාඥයින් පිරිසක් විසින් නිකුත් කර ඇති නිවේදනයකින් පෙන්වාදී තිබෙයි. වන විනාශය වැළැක්වීම මගින් මේ සඳහා ලබාගත හැකි දායකත්වය තවමත් නොසලක ාහැර ඇති බව ඔවුන්ගේ අදහස වෙයි.

වනාන්තර මුළුමනින්ම විනාශ වුවහොත් කාබන් ඩයොක්සයිඞ් ටොන් ටි‍්‍රලියන 3ක් පමණ වායුගෝලයට නිකුත් විය හැකි බව ගණන් බලා ඇත. එය ලෝකයේ මේ වන විට හඳුනාගෙන ඇති තෙල්, ගල් අ`ගුරු හෝ ගෑස් සංචිතවල තැන්පත්ව ඇති කාබන් ප‍්‍රමාණයට වඩා අධිකය. මේ අනුව වනාන්නර විනාශ වී යා නොදී ආරක්ෂා කරගැනීම හා ප‍්‍රතිස්ථාපනය කිරීම මගින් 2030 වර්ෂය වන විට හරිතාගාර වායු විමෝචන 18%කින් අඩු කිරීමට හැකි වනු ඇති බව මේ විiාඥයින්ගේ අදහස වෙයි.

මේ අනුව දේශගුණ වෙනස් වීම පාලනය සඳහා පොසිල ඉන්ධන භාවිතය අඩු කිරීම හා අවසන් කිරීම තරමටම වන විනාශය නැවැත්වීම ද වැදගත් බව පැහැදිලිය. විශේෂයෙන් ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යෑම සෙල්සියස් අංශක 1.5 හෝ 2 වැනි අගයකට සීමා කිරීමට අපේක්ෂා කරන්නේ නම්, එ් සඳහා ගත හැකි සියලූම පියවර ගැනීම වැදගත් වෙයි. වනාන්තර විනාශ වීම වැළැක්වීමට ගත් යම් යම් පියවර තිබුනද, ලෝකයේ ඇතැම් කලාපවල වන විනාශය දැඩි ලෙස සිදුවෙමින් තිබෙයි. මධ්‍යම ඇමරිකානු වනාන්තර හා ඉන්දුනීසියානු වනාන්තර මේ සඳහා නිදසුන්ය. ඇමසන් වනාන්තරය වැනි ඇතැම් ප‍්‍රදේශවල වනාන්තර එළි කිරීම පාලනයට අදාළ රටවල් සමත්ව ඇතත්, එය සෑම රටකම එකම මට්ටමකින් සිදුවී නැත. වනාන්තර ආරක්ෂා කිරීම වැදගත් නම් එ් සඳහා ලෝකයේ සියලූ රටවල් අවශ්‍ය සෑම පියවරක් ගැනීම වැදගත් වෙයි. නිදසුනක් ලෙස කාබන් සඳහා මිල නියම කිරීම හා කාබන් වෙලෙඳාම වැනි පියවර දැක්විය හැකිය.

එසේම මෙම නිවේදනයෙන් අදාළ විද්‍යාඥයින් පෙන්වා දෙන තවත් කරුණක් වන්නේ මීට පෙර පිළිගැනීමට ලක්ව තිබූ ආකාරයට, පිරිසිදු බලශක්තිය සඳහා ජෛව ඉන්ධන වගා කිරීම අවදානම් සහිත ක‍්‍රියාවලියක් බවයි. ජෛව ඉන්ධන වගා කිරීම සඳහා යොදාගනු ලබන බිම් ප‍්‍රදේශ අතරින් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් නිවර්තන වනාන්තර සහිත බිම් ප‍්‍රදේශ වන බැවින් එය අවදානම් සහිත වෙයි.

ඇඟලූම්වල පාරිසරික බලපෑම

ජගත් පරිසර පුවත් 284 - 10.10.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 10.10.2018, පි. 8 (Vidusara)

විවිධ මෝස්තරයේ ඇඟලූම් ඇඳීම බොහෝ දෙනා ප‍්‍රිය කරන්නකි. මේ නිසා නිතර නිතර නව මෝස්තරවල ඇඳුම් ඇඟලූම් මිලදී ගැනීම එ් අයගේ කැමැත්තය. විශේෂයෙන් තරුණ පරපුර අතර මෙම තත්ත්වය වඩාත් කැපී පෙනෙයි. කෙසේ වෙතත් සෑම අංශයකම මෙන් මෙම ඇඟලූම් නිර්මාණයේදී කිසියම් පාරිසරික බලපෑමක් ඇති වෙයි. එහි හා අධි පරිභෝජනයක් පවතී නම් තත්ත්වය වඩාත් බරපතළය. මේ පිළිබඳව බි‍්‍රතාන්‍ය රජයේ අවධානය යොමු වී ඇත. එයට එක් හේතුවක් වන්නේ බි‍්‍රතාන්‍යය යනු යුරෝපය තුළ වාර්ෂිකව අලූත් ඇඳුම් පරිහරණය කරන ප‍්‍රමාණය වැඩිම රට වීමය. එරට එ්ක පුද්ගල ඇඟලූම් පරිභෝජනය කිලෝග‍්‍රෑම් 26.7ක් පමණ වෙයි.

බි‍්‍රතාන්‍යයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන්ගෙන් සමන්විත පාරිසරික විගණන කමිටුව පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට ඇඟලූම් කර්මාන්තය හරිතාගාර වායු විමෝචනය සඳහා සැලකිය යුතු දායකත්වයක් දක්වයි. 2015 වර්ෂයේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව, එම වර්ෂයේ ඇඟලූම් කර්මාන්තයෙන් පරිසරයට නිකුත්ව ඇති හරිතාගාර වායු විමෝචන ප‍්‍රමාණය ටොන් බිලියන 1.2ක් පමණය. එසේම නිතර අලූත් ඇඳුම් භාවිතයට ගැනීම නිසා ඉවතලන ඇඳුම් බිම් පිරවුම්වලට බැහැර කිරීම තවත් පාරිසරික ගැටලූවකි. පසුගිය වර්ෂයේ පමණක් එසේ බිම් පිරවුම්වලට බැහැර කරන ලද ඇඟලූම් ප‍්‍රමාණය මිලියන 235ක් පමණ බව සඳහන්ය. එමෙන්ම එ්වායින් නිකුත්වන කෙඳිති පරිසරයට බැහැරලීමෙන් පසු අවසානයේ සාගරයට එක්වීමෙන් තවත් ගැටලූ ඇති වෙයි. ගෘහාශ‍්‍රිතව සිදුකරන සේදුමකදී කෙඳිති 700,000න් පමණ ප‍්‍රමාණයක් පරිසරයට එකතු වන බව අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී ඇත. එමෙන්ම එක් ඩෙනිම් කලිසමක ආයු කාලය තුළ එය සේදීම සඳහා ජලය ලීටර් 3781ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් වැය වෙයි.

ඇඟලූම් කර්මාන්තයේ ඇතැම් පිළිවෙත් හානිකර වෙයි. නිදසුනක් ලෙස තහොත් භාවිත කළ හැකි තත්ත්වයේ ඇඟලූම් බැහැර කිරීමට එම කර්මාන්තය පාරිභෝගිකයන් පොළඹවයි. එ් මෝස්තර අලූත් කිරීමෙනි. එය ගැටලූවක් බව මෙම විගණන කමිටුවේ අදහස වෙයි. මේ නිසා අදින් දශකයකට පෙර මිලදී ගත්තාට වඩා දෙගුණයක් පමණ ඇඟලූම් ප‍්‍රමාණයක් පාරිභෝගිකයකු විසින් අද මිලදී ගනියි.

මේ තත්ත්වය පාලනයට ඇඟලූම් කර්මාන්තය කඩිනම් පියවරක් නොගතහොත් 2050 වර්ෂය වන විට දේශගුණ වෙනස් වීමේ බලපෑමෙන් හතරෙන් පංගුවක් පමණ ප‍්‍රමාණයකට වගකිව යුත්තේ ඇඟලූම් කර්මාන්තය බව කමිටුව පවසයි. මේ සඳහා ගත හැකි පියවර අතර, කර්මාන්තයේ පරිසර දූෂණය අඩු කිරීම, ඇඟලූම් වැඩි කාලයක් භාවිත කිරීමට ඉල්ලූමක් තිබීම හා ඇඟලූම් බැහැර කිරීම වැළැක්වීම පවතී.

පරිසර දූෂණය නිසා අවදානමට ලක්වන මිනීමරු තල්මහ

ජගත් පරිසර පුවත් 283 - 03.10.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 03.10.2018, පි. 9 (Vidusara)

ලෝකයේ ජීවත්වන මිනීමරු තල්මහ ගහන පරිසර දූෂණය නිසා දැඩි අවදානමකට ලක්ව ඇත. පසුගියදා පළ වූ අධ්‍යයන වාර්තාවකට අනුව Orcinus orca යන විද්‍යාත්මක නමින්ද, මිනීමරු තල්මහ (Killer whale) හා ඕකා (Orca) යන ඉංග‍්‍රීසි නම්වලින්ද හඳුන්වන මෙම තල්මහ විශේෂය අවදානමට ලක්ව ඇත්තේ බහුක්ලෝරිනීකෘත බයිෆෙනිල (polychlorinated biphenyl - PCB) නමින් හඳුන්වන කාණ්ඩයේ රසායනික ද්‍රව්‍ය ශරීරගත වීම නිසාය.

මෙම පර්යේෂකයින් විසින් පෙන්වා දෙන ආකාරයට ලෝකයේ ජීවත් වන ක්ෂීරපායින් අතරින් PCB වැඩි සාන්ද්‍රණයකින් ශරීරගත වී ඇත්තේ මෙම මිනීමරු තල්මහගේය. මෙම සතුන්ගේ ශරීරයේ පටක සම්බන්ධව සිදු කර ඇති අධ්‍යයනවලින් මේ බව පැහැදිලි වී ඇත. මේ ආකාරයෙන් PCB ශරිරගතව තිබීම එම තල්මහ සතුන්ගේ සෞඛ්‍යයට බලපායි. මෙම රසායන ද්‍රව්‍යවල බලපෑම් නිසා තල්මහ සතුන්ගේ ප‍්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය අඩපණ වීම සිදු වන අතර, පැටවුන් බිහිකිරීමට ඇති හැකියාව සීමා වීමෙන් ප‍්‍රජනනය හා සම්බන්ධ ගැටලූ ඇති විය හැකිය.

මේ තත්ත්වය නිසා ලෝකයේ මිනීමරු තල්මහ ගහනයෙන් 50%කට අධික ප‍්‍රමාණයකගේ දිගුකාලීන පැවැත්ම තර්ජනයට ලක්ව ඇත. ඉදිරි වර්ෂ සියයක කාලයේදී වැඩිම තර්ජනයට ලක්විය හැකි මිනීමරු තල්මහ ගහන කාණ්ඩ දෙකක්ද මෙහිදී හඳුනාගෙන තිබෙයි. ඉන් පළමුවැන්න වන්නේ වඩාත් කාර්මිකකරණය වූ කලාප ආසන්නව ජීවත්වන තල්මහ ගහනයි. අනෙක් කාණ්ඩය වන්නේ ආහාර දාමයේ ඉහළ පෝෂී මට්ටම්වල ජීවත්වන මිනීමරු තල්මහ ගහනයි. මේ කාණ්ඩයට ඔවුන් ජීවත්වන ප‍්‍රදේශයේ බලපෑමක් නොමැති තරම්ය.

කාලයක් තිස්සේ ලෝකයේ කර්මාන්තශාලාවල විශාල ප‍්‍රමාණවලින් නිපදවන ලද PCB කාණ්ඩයේ රසායන ද්‍රව්‍යවල පවත්නා අධික විෂ සහිත ස්වභාවය නිසා මීට වර්ෂ 30කට පමණ පෙර බොහෝ රටවල තහනම් කරන ලදි. එහෙත් පරිසරයේ පවත්නා මේ රසායන ද්‍රව්‍ය සාගරයට එක් වීම දිගින් දිගටම සිදු වේ. එසේම එම රසායන ද්‍රව්‍යවල දිගුකාලීන පැවැත්ම හේතුවෙන් මේ ආකාරයෙන් මිනීමරු තල්මහ අවදානමට ලක්ව ඇති බව පැහැදිලිය. (මූලාශ‍්‍රය: Science , DOI: DOI: 10.1126/science.aat1953)

ග්ලයිපොසේට් මීමැස්සන්ට හානිකරයි

ජගත් පරිසර පුවත් 283 - 03.10.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 03.10.2018, පි. 9 (Vidusara)

ලෝකයේ වැඩි වශයෙන් භාවිත වන වල්පැළෑටි නාශකයක් මෙන්ම මේ වනවිට තරමක ආන්දෝලනයකට ලක්ව ඇති ග්ලයිපොසේට් මගින් සිදුවන තවත් පාරිසරික බලපැමක් සම්බන්ධ පර්යේෂණයක් මෑතදී අසන්නට ලැබිණි. එ් අනුව, ග්ලයිපොසේට් මගින් මීමැස්සන්ට හානිකර බලපෑමක් සිදුවන බව සනාථ වී තිබෙයි.

මෙම අධ්‍යයනයේදී පරිසරයේ දැකිය හැකි සාන්ද්‍රණ මට්ටමේ ග්ලයිපොසේට් සාන්ද්‍රණයකට නිරාවරණය වූ මීමැස්සන්ගේ ආහාර මාර්ගයේ හමුවන බැක්ටීරියා ප‍්‍රමාණය අඩු වන බව හෙළි වී ඇත. මීමැස්සන්ගේ ආහාර මාර්ගයේ ජීවත්වන ප‍්‍රයෝජනවත් බැක්ටීරියාවලට ග්ලයිපොසේට් නිසා හානි සිදුවීම මීට හේතුවයි. මෙසේ හානි වන බැක්ටීරියා මී මැස්සන්ගේ වර්ධනයට දායක වන හා රෝග ඇතිකරන විෂබීජවලට එරෙහිව ක‍්‍රියාකරන ප‍්‍රයෝජනවත් බැක්ටීරියාය. එම තත්ත්වය හමුවේ මීමැස්සන්ට මාරාන්තික විය හැකි රෝග වැළඳීමට වැඩි අවස්ථාවක් ඇතිවෙයි.

ග්ලයිපොසේට් මගින් ඉලක්ක කරගන්නේ ශාකවල හා බැක්ටීරියාවල දැකිය හැකි එක් එන්සයිමයකි. මීමැස්සන්ගේ ආහාර මාර්ගයේ හමුවන ඇතැම් බැක්ටීරියාල මේ එන්සයිමය තිබීම නිසා උක්ත තත්ත්වය ඇතිවන බව අනාවරණය වී ඇත. මේ දක්වා ග්ලයිපොසේට් මීමැස්සන්ට බලපාන බවක් තහරවුරු වී නොතිබූ නමුත් මේ නව අධ්‍යයනය අනුව මීමැස්සන්ගේ ගහන අඩු වීමේ තත්ත්වයට ග්ලයිපොසේට්ද බලපාන බව පැහැදිලිය. මීමැස්සන්ට වැදගත් වන, වනමල්වලට ග්ලයිපොසේට් මගින් හානි සිදුවීම මෙතෙක් මේ නිසා මීමැස්සන්ට ඇතිවන බරපතළම හානිය සේ සැලකිණි.

මී මැස්සන්ට හානි වන පළිබෝධනාශක පිළිබඳව කලක පටන් අවධානය යොමු වී තිබිණි. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, නිොයා්නිකොටිනොයිඩ කාණ්ඩයේ රසායනික ද්‍රව්‍යවලින් මීමැස්සන්ට සිදුවිය හැකි හානිය පෙන්වා දීමෙන් පසුව එම කාණ්ඩයේ රසායන ද්‍රව්‍ය භාවිතය සීමා කිරීමට රටවල් කටයුතු කර ඇත. කුම කරුණක් නිසා හෝ මීමැසි ගහන අඩු වීම බරපතළ ප‍්‍රතිවිපාක ඇති විය හැකි සිදුවීමකි. ඉන් මූලික වන්නේ පරාගණකාරකයෙක් ලෙස මීමැස්සන් ඉතා වැදගත් වීමයි. ලෝකයේ ආහාර භෝග අතරින් තුනෙන් එකක පමණම පරාගණය සිදුවන්නේ මීමැස්සන් මගිනි. (මුලාශ‍්‍රය: Proceedings of the National Academy of Sciences,, DOI: 10.1073/pnas.1803880115)