ණය හුවමාරුවට සාගරය සුරැකීම

ජගත් පරිසර පුවත් 252 - 28.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 28.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

තම රටේ ජාතික ණය ප‍්‍රමාණයෙන් කොටසක් හුවමාරු කිරීම වෙනුවෙන් විශාල සාගර ප‍්‍රදේශයකින් යුක්ත සාගර උද්‍යාන දෙකක් ඇති කිරීමට දූපත් රාජ්‍යයක් වන සීසෙල්ෂ් රාජ්‍යය එකඟ වී ඇත. මෙසේ සාගර ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශයක් ණයක් සඳහා හුවමාරු කිරීමක් සිදුව ඇත්තේ ලෝකයේ පළමුවතාවටය.

මේ අනුව වර්ග කිලෝමීටර් 210,000කින් පමණ සමන්විත මුහුදු ප‍්‍රදේශයක් ආරක්ෂා කිරීමට සීසෙල්ෂ් රාජ්‍ය එකඟ වී ඇත. එරට ජාතික ණයෙන් ඩොලර් මිලියන 22 ක මුදලක් මේ සඳහා හුවමාරු කර ගැනෙයි. රටවල් හතරකට ඇති එම ණය මුදල හුවමාරු කරගෙන ඇත්තේ The Nature Conservancy නම් සංවිධානය මගිනි. එම කාර්යය සඳහා ප‍්‍රකට පරිසර සංවිධාන හා පුද්ගලයින්ද මුල් වී තිබෙයි. සුප‍්‍රකට නළුවකු වන ලෙනාඩෝ ඩික‍්‍රැපියෝගේ පදනමද මේ කාර්යය සඳහා මැදිහත් වී ඇත.

මේ ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශ ප‍්‍රමාණයත් සමඟ 2020 වර්ෂය වන විට එරට සාගර ආරක්ෂිත ප‍්‍රදේශ ප‍්‍රමාණය 0.04% සිට 30% දක්වා ඉහළ යයි. නිවර්තන කලාපයේ පිහිටා ඇති බැවින් මේ ප‍්‍රදේශ සාගර ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධව වැදගත් ප‍්‍රදේශ වන බව පර්යේෂකයන් පෙන්වා දී ඇත. එසේම මේ ප‍්‍රදේශ අද වන විට විවිධ ආකාරයේ තර්ජනවලට ලක්ව ඇත. යෝජනා කර ඇති පරිදි අදාළ ප‍්‍රදේශ දෙකෙහි කළ හැකි මානව කටයුතු පිළිබඳවද සීමා පනවා තිබෙයි.

මේ ආකාරයෙන් කිසියම් රටක් ලබාගෙන ඇති ණය සඳහා පරිසර සම්පත් හුවමාරු කිරීම පිළිබඳව කලින් කල සාකච්ඡා වී තිබෙයි. ඇතැම් එවැනි නිදසුන් ලෝකයේ දැකිය හැකිය. එ් පිළිබඳව ඇතැම් විට නිෂේධනීය අදහස් තිබුනද යහපත් විය හැකි අවස්ථාද ඇති බව මේ පුවත අනුව වැටහේ. කෙසේ වෙතත් සියල්ල තීරණය වන්නේ අදාළ කාර්යයේ අරමුණ හා එම කාර්යය සඳහා එකඟ වන කොන්දේසි ආදිය අනුව බව පැහැදිලිය.

ධීවර කර්මාන්තයේ පියසටහන

ජගත් පරිසර පුවත් 252 - 28.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 28.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

ලෝකයේ සාගර ප‍්‍රදේශයෙන් අඩකට අධික ප‍්‍රදේශයක් (55%ක්) කාර්මික හෙවත් වාණිජ ධීවර කර්මාන්තයට ලක්වී ඇති බව පසුගියදා ප‍්‍රකාශයට පත් පර්යේෂණයකින් අනාවරණය වී තිබෙයි.

මෙහිදී ලෝකය පුරා සාගරයේ ධීවර කර්මාන්තයේ යෙදෙන ස්වයංක‍්‍රිය සන්නිවේදන මෙවලම් සවිකර ඇති විශාල යාත‍්‍රාවලින් චන්ද්‍රිකා මගින් දත්ත ලබාගෙන ඇත. 2012 සිට 2016 දක්වා කාලයේදී යාත‍්‍රා 70,000ක් පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගැනීමට පර්යේෂකයන්ට හැකි වී තිබෙයි. එම සංඥා අනුව මෙම යාත‍්‍රා කුමන ප‍්‍රදේශයක ධීවර කටයුතුවල යෙදෙන්නේද යන්න මෙන්ම එහි තීව‍්‍රතාවයද අනාවරණය කරගැනීමට හැකි වී ඇත. මේ කරුණු සිතියම් ආශ‍්‍රයෙන් ඉදිරිපත් කර තිබෙයි.

අධ්‍යයනයෙන් හෙළි වී ඇති තොරතුරු අනුව ප‍්‍රදේශය අනුව ගත් විට, ධීවර කර්මාන්තය සඳහා යොදාගන්නා සාගර ප‍්‍රදේශය කෘෂිකාර්මික භූමිය මෙන් සිව් ගුණයක් පමණ වෙයි. අනෙක් අතට මුහුදේ ගතකරන පැය ගණන අනුව ගතහොත් තම රටේ සාගර කලාපයෙන් එපිට ගැඹුරු මුහුදේ වාණිජ ධීවර කර්මාන්තයෙන් 85%ක් පමණ යෙදෙන්නේ රටවල් පහකි. එ් චීනය, ස්පාඤ්ඤය, ජපානය, දකුණු කොරියාව හා තායිවානයයි. කෙසේ වෙතත් ධීවර කර්මාන්තයෙන් සැපයෙන්නේ ජගත් මට්ටමේ පරිභෝජනයෙන් 1.2%ක් තරම් අඩු කැලරි නිෂ්පාදනයක් වීමද වැදගත් කරුණකි.

මේ අනුව ලෝකයේ සාගරවල මත්ස්‍ය සම්පත මුහුණ පා ඇති අර්බුදයේ තරම පෙනෙයි. ධීවර කර්මාන්තයේ තිරසරභාවය පිළිබඳව යළිත් සිතීමට අවස්ථාවක් මෙමගින් ලබාදී තිබෙයි. අනෙක් අතට මෙහිදී අවධානයට ලක්ව ඇත්තේ අදාළ ට‍්‍රාන්ස්පොන්ඩර සවි කර ඇති ධීවර යාත‍්‍රා පමණකි. එහිදී ගැඹුරු මුහුද වැඩි වශයෙන් ආවරණය වෙයි. එහෙත් වෙරළාසන්නව ධීවර කටයුතුවල යෙදෙන කුඩා ප‍්‍රමාණයේ යාත‍්‍රා විශාල ප‍්‍රමාණයක එ්වා සවිකර නොමැත. අනෙක් අතට එ්වා ක‍්‍රියාවිරහිත කිරීමටද හැකිය. එ් අනුව ධීවර පියසටහනේ සැබෑ තත්ත්වය මීට වඩා ඉහළ යෑමටද හැකිය. (මූලාශ‍්‍රය: Science, DOI: 10.1126/science.aao5646)

ඕසෝන් ස්ථරයේ අඩුවීමක් තවමත් පවතී

ජගත් පරිසර පුවත් 251 - 21.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 21.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

ඕසෝන් ස්තරය හෙවත් ස්තරගෝලයේ ඕසෝන් සාන්ද්‍රණය අඩු වීම මේ වන විට නැවතී ඇති බව සාමාන්‍යයෙන් පිළිගන්නා කරුණකි. එ් ඕසෝන් ස්තරයට හානිකරන රසායනික ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීම සඳහා ලෝකය විසින් සාර්ථකව පියවර ගැනීමෙන් අනතුරුවය. එහෙත් ස්තරගෝලයේ පහළ ප‍්‍රදේශයේ ඕසෝන් සාන්ද්‍රණය තවදුරටත් අඩුවෙමින් පවත්නා බව පසුගියදා ප‍්‍රකාශයට පත් අධ්‍යයනයකින් පෙන්වාදී ඇත.

මේ ප‍්‍රදේශය ස්තරගෝලයේ වැදගත් ප‍්‍රදේශයක් සේ සැලකෙයි. එහි 1998න් පසු ගත වූ කාලයේදීද ඕසෝන් සාන්ද්‍රණය ක‍්‍රමයෙන් අඩු වීමක් සිදු වී ඇත. සුළු වශයෙන් වුවද, ඕසෝන් සාන්ද්‍රණයේ දිගින් දිගටම සිදුවන අඩුවීමක් ලෙස මෙය ඔවුන් විසින් හඳුනාගෙන තිබෙයි. එ් චන්ද්‍රිකා මගින් ලබාගත් මිණුම් ආශ‍්‍රයෙන් සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයක් මගිනි. මේ අඩු වීම 1998 වර්ෂයට පෙර තිබූ ප‍්‍රමාණය මෙන් විශාල අඩු වීමක් නොවූවද යම් අඩුවීමක් දැකිය හැකිය.

මෙය කිසිසේත් අපේක්ෂා නොකළ කරුණකි. ඉහළ ස්තරගෝලයේ ඕසෝන් සාන්ද්‍රණය යථා තත්ත්වයට පත්වෙමින් ඇති වුවද, පහළ ස්තරගෝලයේ පවත්නා මේ තත්ත්වය අනුව ඕසෝන් ස්තරය පිළිබඳ කතාව තවමත් අවසන් වී නොහමැති බව මේ පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වෙයි. එසේම මෙසේ පහළ ස්තරගෝලයේ ඕසෝන් සාන්ද්‍රණය තවදුරටත් අඩු වීම සඳහා බලපා ඇති හේතුව කවරක්ද යන්නද තවමත් පැහැදිලි නොමැත.

ඕසොන් වායුව විනාශ කරන රසායන ද්‍රව්‍ය පිළිබඳව කරුනු අනාවරණය වීමෙන් පසුව 1987දී ඇතිකරගත් මොන්ටි‍්‍රයල් සන්ධානය මගින් ඕසෝන් ස්තරයට හානිකරන රසායන ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීමට තීරණය කරන ලදි. ජගත් මට්ටමෙන් සහයෝගය ලැබුණු බැවින් මෙය සාර්ථක වූ අතර ප‍්‍රධාන රසායනික ද්‍රව්‍ය සියල්ලම භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීමට හැකියාව ලැබිණි. මෙය ජගත් මට්ටමෙන් සාර්ථක ප‍්‍රතිඵල අත්පත් කරගත් එක`ගතාවයක් සේ සැලකෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: Atmospheric Chemistry and Physics, DOI: 10.5194/acp-18-1379-2018)

ගෘහාශ‍්‍රිත රසායනික වායු දූෂණයට හේතුවක්

ජගත් පරිසර පුවත් 251 - 21.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 21.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

නිවස්වල එදිනෙදා භාවිත කරන රසායන ද්‍රව්‍ය නාගරික ප‍්‍රදේශවල වායු දූෂණය සඳහා බලපාන ප‍්‍රධාන සාධකයක් වන බව ඇමරිකාවේ සිදුකරන ලද පර්යේෂණයකින් හෙළි වී තිබෙයි.

මෙහිදී අවධානයට ලක් කර ඇත්තේ වාෂ්පශීලී කාබනික සංයෝග (volatile organic compounds -VOCs) සම්බන්ධවය. මේවාට පෙට්‍රොලියම් පදනම් කරගත් රසායන ද්‍රව්‍ය ඇතුළත් වේ. නිදසුනක් ලෙස පිරිසිදු කිරීමේ දියර වර්ග, තීන්ත, පළිබෝධනාශක, විලවුන් වර්ග වැනි ද්‍රව්‍ය දැක්විය හැකිය. මෙවැනි සංයෝග ස්වාභාවික පරිසරයේ සාමාන්‍යයෙන් දැකිය නොහැකි වෙයි.

මේවායේ ඇතුළත් රසායන ද්‍රව්‍ය වාතයට එක් වූ විට වෙනත් රසායනික ද්‍රව්‍ය සමඟ සම්බන්ධ වී සෞඛ්‍යයට හානිකළ හැකි ආකාරයේ අංශු තැනිය හැකිය. රථවාහන නොවන ප‍්‍රභවවලින් නිකත්වන වාෂ්පශීලී කාබනික සංයෝග සම්බන්ධව මෙතෙන් අඩු තක්සේරු කිරීමක් සිදුකර ඇති බව මේ පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වේ. අනෙක් අතට මේ වන විට පවත්නා දැඩි පාලනය කිරීම් නිසා රථවාහනවලින් නිකුත්වන මෙවැනි සංයෝග ප‍්‍රමාණය සැලකිය යුතු තරම් අඩු වී තිබෙයි.

කෙසේ වෙතත් ප්‍රෙට්‍රෝලියම් අතරින් 95%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක් තෙල් නිපදවීමට භාවිත වන අතර පවිත‍්‍රකරණයෙන් පසුව ඉන්ධන නොවන පෙර සඳහන් කළ ආකාරයේ භාවිත සඳහා යොදාගනු ලැබෙන්නේ ඉතිරි 5%ක ප‍්‍රමාණය පමණකි. එහෙත් වාහන ඉන්ධන දහනය කරනු ලැබීමේදී එහි ඇති රසායන ද්‍රව්‍ය දහනය වී කාබන් ඩයොක්සයිඞ් හා ජලවාෂ්ප බවට පත් වේ. එහි මුල් ආකාරයෙන් පරිසරයට එක් වන්නේ ඉතා අඩු ප‍්‍රතිශතයකි. එහෙත් ගෘහාශ‍්‍රිතව භාවිත වන නිෂ්පාදනවල ඇතුළත් රසායන ද්‍රව්‍ය සැලකිය යුතු තරමක් එ් ආකාරයෙන්ම පරිසරයට එක් වෙයි.

වර්තමාන සමාජ රටාව අනුව මේ ද්‍රව්‍ය භාවිතය නොකර සිටීම අපහසු වීම මේ තත්ත්වය වෙනස් කිරීම හමුවේ ඇති අභියෝගයකි. එබැවින් කළ හැක්කේ එ්වා භාවිතය අවම මට්ටමකින් සිදුකිරීම බව මේ පර්යේෂකයන්ගේ මතය වෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: Science, DOI: 10.1126/science.aaq0524)

ආක්ටික් පරිසරයේත් ප්ලාස්ටික්

ජගත් පරිසර පුවත් 250 - 14.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 14.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

ආක්ටික් සාගර පරිසරයේද ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය එකතුවෙමින් ඇති බව විද්‍යාඥයින් පිරිසක් විසින් පෙන්වාදී තිබේ. විශේෂයෙන් මුහුදු අයිස්වල එකතුවෙමින් ඇති ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් මෙහිදී ඔවුන්ගේ වැඩි අවධානයකට ලක්ව ඇත. නෝර්වීජියානු ආක්ටික් ප‍්‍රදේශවල සිදුකර ඇති මෙම අධ්‍යයනයේදී අවධානයට ලක් වූ සෑම ප‍්‍රදේශයකම පාහේ ප්ලාස්ටික් දැකිය හැකි වී තිබීම විශේෂයකි.

නෝර්වීජියානු ධ‍්‍රැව ආයතනය මගින් සිදුකර ඇති මෙම අධ්‍යයනයේදී හෙළි වි ඇති ආකාරයට, එම ප‍්‍රදේශයේම විවෘත සාගරයේ දැකිය හැකි ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩි ප‍්‍රමාණයකින් ප්ලාස්ටික් අයිස් මත හමු වී ඇත. මේ අතරින් සැලකිය යුතු ප‍්‍රමාණයක් ධීවර කටයුතුවලින් බැහැර කරනු ලබන ප්ලාස්ටික් වීම විශේෂ සිදුවීමකි. ධීවර කර්මාන්තයෙන් බැහැර කරනු ලබන මෙම ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය කලක පටන් ගැටලූවක් ලෙස හඳුනාගෙන තිබෙන්නකි.

මෙය වැදගත් වන්නේ මේ ප්ලාස්ටික් මුහුදු ජීවීන්ගේ ශරීරගත වීම සඳහා වැඩි අවස්ථාවක් ඇති නිසාය. 1970 දශකයේදී ඇතැම් මත්ස්‍ය විශේෂවල ශරීරගතව තිබූ ප්ලාස්ටික් ප‍්‍රමාණයට වඩා අධික ප්ලාස්ටික් ප‍්‍රමාණයක් මේ වන විට එම විශේෂවල මසුන්ගේ ශරීරවල දැකිය හැකි බව පෙන්වාදී ඇත. එපමණක් නොව දැල් වැනි ප්ලාස්ටික්වල පැටලීම නිසා පිණිමුවන් වැනි සතුන්ගේ ජීවිත හානි පවා ඇති වූ අවස්ථා වාර්තා වී ඇත. එමෙන්ම මේ ප්ලාස්ටික් විවිධ රෝගකාරකයින්ට ධාරකයන් ලෙස ක‍්‍රියාකිරීමට හැකියාවද තිබෙයි.

ප්ලාස්ටික් භාවිතයට නොගන්නා ප‍්‍රදේශවල වුවද ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය විශාල ලෙසින් හමුවීම ලෝකයේ දැකිය හැකි බරපතළ ප‍්‍රශ්නයක් වෙයි. මිනිස් වාසයෙන් බොහෝ ඈත පිහිටා ඇති ඇතැම් ප‍්‍රදේශවල ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය විශාල වශයෙන් දැකිය හැකි බව වාර්තා වී ඇත. මෙය කණගාටුවට කරුණක් වන්නේ මිනිසුන්ගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වයෙන් ඈත්ව පිහිටා ඇති නොඉඳුල් ප‍්‍රදේශ මේ තත්ත්වයට පත්ව තිබීම නිසාය. එය සංචාරක කර්මාන්තය වැනි අංශවලටද බලපෑ හැකිය.

ක්ෂීරපායීන් තවත් සිටියි

ජගත් පරිසර පුවත් 250 - 14.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 14.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

ක්ෂීරපායින් යනු මිනිසාද අයත් වන සත්ත්ව වර්ගයයි. අප සාමාන්‍යයෙන් සිතා සිටිනවාට වඩා ක්ෂීරපායි විශේෂ ප‍්‍රමාණයක් ලෝකයේ වාසය කරනවා විය හැකි බව පසුගියදා ප‍්‍රකාශයට පත් වූ අධ්‍යයනයකින් පෙන්වාදී තිබේ. එහි දක්වා ඇති ආකාරයට ගත වූ වසර දහතුනක පමණ කාලය ඇතුළතදී ලෝකය පුරා විවිධ ප‍්‍රදේශවලින් නව ක්ෂීරපායී විශේෂ දහසකට අධික ප‍්‍රමාණයක් විස්තර කර තිබේ. මෙම නව විශේෂ විස්තර කිරීමේ වේගය, ක්ෂීරපායීන් පිළිබඳව අපි හොඳින් දන්නෙමු යන සාමාන්‍යයෙන් විශ්වාස කරන අදහසට සම`ග නොගැලපෙන්නකි.

1993 වර්ෂයේදී 4631ක් වූ ක්ෂීරපායී විශේෂ ගණන, 2005 වර්ෂය වන විට 5416 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත. 2004 සිට මේ දක්වා ප‍්‍රකාශිත නව විශේෂ පිළිබඳ වාර්තා මේ අධ්‍යයනය සඳහා යොදාගෙන තිබේ. මේ වන විට ක්ෂීරපායි විශේෂ ගණන 6495ක් පමණ වෙයි. ඉන් 96ක් වඳවී ගොස් ඇති අතර 6399ක් දැකිය හැකිය. මේ අනුව අවසානයේ ගත වූ වසර 13ක කාලය ඇතුළත ක්ෂීරපායී විශේෂ ගණන 1079කින් ඉහළ ගොස් තිබෙයි. මෙය සමස්ත ක්ෂීරපායි සත්ත්ව විවිධත්වයේ 20%ක පමණ ඉහළ යාමකි. මෙය වැදගත් සිදුවීමකි. මේ දත්ත විශ්ලේෂණයෙන් ඔවුන් පෙන්වා දෙන්නේ දිගුකාලීන වශයෙන් ගත් විට වර්ෂයකට විශේෂ 25ක් පමණ හඳුනාගැනීමේ වේගයක් දැකිය හැකි බවයි. ක්ෂීරපායී විශේෂ ඝනත්වය ඉහළම ප‍්‍රදේශය වන්නේ නවලෝකයේ ඝර්මකලාපීය ප‍්‍රදේශයයි. දෙවැනි තැනට පැමිණෙන්නේ අප‍්‍රිකාවේ නිවර්තන කලාපීය ප‍්‍රදේශයි. ආසියාව හා ඉන්දා පැසිෆික් නිවර්තන කලාප ඉන්පසු පැමිණෙයි.

මෙම අධ්‍යයනයෙන් ක්ෂීරපායි විවිධත්වය දත්ත සමුදාය (Mammal Diversity Database) නම් දත්ත සමුදායක් හඳුන්වාදෙනු ලබයි. පොදු භාවිතය සඳහා විවෘත එයට https://mammaldiversity.org වෙබ් අඩවිය ඔස්සේ පිවිසිය හැකිය. නව විශේෂ පිළිබඳව යාවත්කාලීන කරනු ලබන දත්ත සමුදායක් ලෙස මෙය ක‍්‍රියාත්මක වනු ඇත. (මූලාශ‍්‍රය: Journal of Mammalogy, DOI: 10.1093/jmammal/gyx147)

ප්ලාස්ටික් නිසා කොරල්පර රෝගී වීම ඉහළට

ජගත් පරිසර පුවත් 249 - 07.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 07.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය එක්වීම නිසා කොරල්පර රෝගවලට ලක් වීමට ඇති හැකියාව විසි ගුණයකින් පමණ ඉහළ යන බව අධ්‍යයනයකින් පෙනීගොස් තිබෙයි. අග්නිදිග ආසියාවේ කොරල්පර 159ක් පමණ ආශ‍්‍රිතව මේ අධ්‍යයනය සිදු කර ඇත. එහිදී හෙළි වී ඇති ආකාරයට, කොරල්පරවලට වැළඳෙන ප‍්‍රධාන පෙළේ රෝගයක් හමුවීමට ඇති අවස්ථාව ප්ලාස්ටික් තිබූ පරවලදී 4% සිට 89% දක්වා ඉහළ යා හැකිය. මේ අනුව මියන්මාරයේ සිට ඔස්ටේ‍්‍රලියාව දක්වා වූ කොරල්පර වල හමුවන බිලියන 11.1ක් පමණ විය හැකි යයි ගණන් බලා ඇති විවිධ ප්ලාස්ටික් ප‍්‍රමාණය එම පරවල පැවැත්ම සඳහා බලපානු ඇත. මේ තත්ත්වය හුදෙක් එම පරවල ජෛව විවිධත්වයට පමණක් නොව, එ්වා මත ගොඩ නැගී ඇති ආර්ථික වැදගත්කමකින් යුක්ත කර්මාන්තවලටද බලපායි. මේ ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය ප‍්‍රමාණය ඉදිරි වසර 7 ඇතුළත තවත් 40%කින් පමණ ඉහළ යා හැකිය. 

කොරල්පරවලට මෙම රෝග වැළඳිම සඳහා ප්ලාස්ටික්වලින් ඇති කරන බලපෑම කෙබඳුඳ යන්න පිළිබඳව තවමත් අධ්‍යයනය කෙරෙමින් පවතී. දැනට පෙන්වා දී ඇති පරිදි ප්ලාස්ටික් මගින් රෝගකාරක ගෙන යෑම, ප්ලාස්ටික් නිසා කොරල්පරවලට හානි සිදු වී රෝගකාරකවලට සුදුසු ස්ථාන ඇති කිරීම, ප්ලාස්ටික් නිසා පර කොටස් වැසී ගොස් බැක්ටීරියා වැනි රෝගකාරකවලට සුදුසු තත්ත්ව ඇති වීම වැනි ක‍්‍රියාවලී මේ සඳහා යෝජනා වී ඇත. එසේම ව්‍යුහාත්මක වශයෙන් සංකීර්ණ කොරල් සෙසු කොරල්වලට වඩා ප්ලාස්ටික්වල බලපෑමට ලක්වීමට අටගුණයක අවස්ථාවක් ඇති බවද පෙනෙයි. 

මේ තත්ත්වය අනුව කොරල්පර කළමනාකරණය සැලසුම් කිරීමේදී ප්ලාස්ටික් පිළිබඳවද සැලකිල්ලට ගත යුතු වෙයි. එසේම ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය කසළ ප‍්‍රවාහයට එකතු වීම වැළැක්වීම සඳහා පියවර ගැනීමද අවශ්‍ය වෙයි. රෝග ඇති වීමේ මෙවැනි වර්ධනයක් ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය නිසා ඇති වීම තරමක් විස්මය ජනක බව විශේෂඥයන්ගේ මතයයි. මේ අනුව ප‍්‍රශ්නයේ තරම සිතනවාට වඩා බරපතළ වූවක් බව පැහැදිලිය. (මූලාශ‍්‍රය: Science, DOI: 10.1126/science.aar3320)

හිම වලසුන්ට ආහාර හිඟයක්?

ජගත් පරිසර පුවත් 249 - 07.02.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 07.02.2018, පි. 3 (Vidusara)

හිම වලසුන් යනු දේශගුණ වෙනස් වීම නිසා බරපතළ බලපෑමකට ලක්ව ඇති සත්ත්ව විශේෂයකි. විශේෂයෙන් ඔවුන් වාසය කරන ස්වාභාවික පරිසරයේ අයිස් දියවීම හා කැබලිකරණය වීම මේ තත්ත්වයට ප‍්‍රධාන හේතු වී ඇත. එවැන්නක් ඇති වීමට බලපාන යාන්ත‍්‍රණ සම්බන්ධව සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයකට අනුව, උත්තර ධ‍්‍රැවයට ආසන්නව ආක්ටික් සාගර ප‍්‍රදේශයේ ජීවත්වන හිම වලසුන් (Ursus maritimus) අද වන විට ආහාර ලබාගැනීම පිළිබඳ ගැටලූවකට මුහුණ දී ඇත.

ගැහැණු හිම වලසුන් නව දෙනෙකුට පළඳවන ලද අධි තාක්ෂණික GPS කැමරා සහිත කොලර් භාවිත කරමින් සිදුකර ඇති මේ අධ්‍යයනයේදී එම සතුන්ගේ වීඩියෝ දර්ශන, ගමන් කරන ස්ථාන, ශක්තිය භාවිතය වැනි තොරතුරු දින 8-12 අතර කාලයක් සඳහා පටිගත කරගෙන තිබෙයි. එ් 2014, 2015 හා 2016 වසන්ත සමයේදීය. එම දත්ත යොදාගනිමින් මෙම අධ්‍යයනය සිදුකර ඇත.

මෙහිදී පෙනී ගොස් ඇත්තේ අධ්‍යයනයට බඳුන් වූ හිම වලසුන් අතරින් අඩකට අධික ප‍්‍රමාණයක්ම සිය දේහයේ ශක්ති අවශ්‍යතාව සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා ප‍්‍රමාණවත් ගොදුරු ලබා ගැනීමට අපොහොසත් වූ බවකි. එසේම පෙනී ගොස් ඇති ආකාරයට මෙතෙක් විශ්වාස කළ ප‍්‍රමාණයට වඩා හිම වලසුන්ගේ ක්ෂේත‍්‍ර පරිවෘත්තීය වේගය අධිකය. එය මීට පෙර අනුමාන කර තිබූ අගය මෙන් 1.6 වාරයක් පමණ අධික බව මෙම අධ්‍යයනයේදී හෙළි වූ තවත් වැදගත් කරුණකි. එසේම පෙනී ගොස් ඇති ආකාරයට මේ සතුන්ගේ ආහාරය වන සීල් මසුන් සොයා වැඩි දුරක් ගමන් කිරීමට වී ඇති බවද පෙනී ගොස් තිබෙයි. එය සතුන්ට ගොදුරු ලබාගැනීම තවත් දුෂ්කර කර ඇත. මේ සියලූ කරුණු, අද වන විට බොහෝ විiාඥයන් විසින් නිරීක්ෂණය කර ඇති කරුණක් වන හිම වලසුන්ගේ දේහ තත්ත්වයේ පිරිහීමක් ඇති වීම සඳහා සහ මෙම සතුන්ගේ පැවැත්ම සඳහා බලපාන එ්වා බව පෙනෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: Sciene, DOI: 10.1126/science.aan8677)