වායු දූෂණයේ දුප්පත්-පොහොසත් විෂමතාවය

ජගත් පරිසර පුවත් 262 - 09.05.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 09.05.2018, පි. 3 (Vidusara)

දුප්පත් හා පොහොසත් රටවල් අතර වායු දූෂණය සම්බන්ධව පවත්නා විෂමතාවය වර්ධනය වෙමින් ඇති බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ නවතම දත්ත අනුව පෙනෙයි. මේ හේතුවෙන් මේ වන විට වාර්ෂිකව වායු දූෂණය නිසා මියයන මිලියන 7ක් පමණ වන පිරිසගෙන් බහුතරය දියුණු වන රටවල වැසියන්ය.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය මගින් පසුගියදා නිකුත් කරන ලද දත්ත අනුව ලෝක ජනගහනයෙන් දහයෙන් නවයක් පමණ පිරිසක් පිරිහුණු හා ඇතැම් විට අයහපත් වූ වාතය සහිත පරිසරයක වාසය කරති. එහෙත් මේ පිරිස් මුහුණ දී ඇති වායු දුෂණයේ තත්ත්වය වෙනස් වෙයි. එයට හේතුව අදාළ ප‍්‍රදේශයේ හෝ රාජ්‍යය ගෙන ඇති පියවර හා මූල්‍ය සම්පත්වල ස්වභාවයයි.

මේ වාර්තාවෙන් දක්වා ඇති ආකාරයට ඇමරිකාවේ නගර 57%ක් හා යුරෝපයේ නගර 61%ක් පමණ ප‍්‍රමාණයක වාතයේ දැකිය හැකි PM10 හා PM2.5 කාණ්ඩවල අංශුමය ද්‍රව්‍ය සාන්ද්‍රණය 2010-2016 අතර කාලයේදී අඩු වී ඇත. එහෙත් දකුණු ආසියාවේ හා අග්නිදිග ආසියාවේ වායු දුෂණය වඩා නරක තත්ත්වයට හැරී ඇත. එහි නගර අතරින් 70%ක පමණ වායු දූෂණය වඩා උග‍්‍ර වී තිබෙයි. මැද පෙරදිගද අහිතකර බලපෑමට ලක්ව ඇති කලාපයකි. නවදිල්ලිය හා කයිරෝ යනු ලෝකයේ ඉහළම වායු දූෂණයක් දැකිය හැකි මහා නගර දෙකය. එම නගරවල PM10 අගය ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය අනුමත කරන අගය මෙන් දස ගුණයක් පමණ ඉහළය. ඩකා, මුම්බායි හා බීජිං ඊළඟට ඉහළම වායු දූෂණය ඇති නගර වෙයි.

වායු දූෂණය නිසා සිදුවන මරණ අතරින් 90%ක් පමණ ඇති වන්නේ අඩු ආදායම් හා මධ්‍ය ආදායම් ලබන රටවලය. එ් ප‍්‍රධාන වශයෙන් ආසියාවේ හා අප‍්‍රිකාවේය. එසේම මධ්‍යධරණී කලාපයේ, යුරෝපයේ හා ඇමරිකානු මහාද්වීපවල අඩු හා මධ්‍ය ආදායම්ලාභී රටවලද මේ මරණ අතරින් යම් ප‍්‍රමාණයක් ඇති වෙයි. (මූලාශ‍්‍රය: WHO Global Ambient Air Quality Database (update 2018), www.who.int/airpollution/data/en/)