ලෝක පරිසර හායනය සිතියමකට

ජගත් පරිසර පුවත් 290 - 28.11.2018

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 28.11.2018, පි. 3 (Vidusara)

ලෝකයේ විවිධ ප‍්‍රදේශවල සිදු වී ඇති පරිසර හායනය පිළිබඳව දැක්වෙන සිතියමක් සකස් කිරීමට විද්‍යාඥයන් පිරිසක් විසින් සමත්ව තිබෙයි. එමගින් 1992 හා 2015 අතර ගෙවුණු වසර 23ක පමණ කාලයේදී ලෝකයේ සිදුවූ භූමි භාවිතයේ සිදුව ඇති වෙනස්වීම් පිළිබඳව දැක්වෙයි. යුරෝපා අභ්‍යවකාශ ආයතනයේ චන්ද්‍රිකා ඡායාරූප යොදාගනිමින් ඉහළ විභේදනයක් සහිත දත්ත ඇතුළත් සිතියමක් සකස් කිරීමට හැකියාව ලැබී ඇත.

මෙහිදී පෙනී ගොස් ඇති ආකාරයට ලෝකයේ භූමි භාවිතයේ සැලකිය යුතු තරම් බරපතළ වෙනස්කම් සිදුව ඇත. අධ්‍යයනයට ලක් කළ කාලය ඇතුළත ලෝකයේ මුළු බිම් ප‍්‍රමාණයෙන් 22%ක් තරම් ප‍්‍රමාණයක් මිනිය හැකි ආකාරයෙන් වෙනස් වී තිබෙයි. එහිදී මූලික වශයෙන් සිදුව ඇත්තේ වනාන්තර ලෙස පැවති පරිසරය කෘෂිකාර්මික භාවිතයක් සඳහා වෙනස් වීමය. කෙසේ වෙතත් වෙනත් වෙනස්කම්ද සිදුව ඇති අතර ඒවාද මෙම සිතියමෙන් දැක්වෙයි. එ් වෙනස්කම් අතර තෙත්බිම් විනාශ වීම මෙන්ම ඒරල් මුහුද වැනි අභ්‍යන්තර මුහුදු ප‍්‍රදේශ විනාශ වීම හා නාගරිකකරණය ව්‍යාප්ත වීම ආදිය ඇත. මේ පිළිබඳව අද වන විට ලෝකය දන්නා නමුත්, මෙමගින් එම වෙනස්කම් සිදුවන ස්ථාන ආදිය දැක්වීම වැදගත් බව සෙසු විද්‍යාඥයන්ගේද අදහස වෙයි.

ඇතැම් රටවල භූමි භාවිතයේ ඇති වී තිබෙන වෙනස්කම් නිසා මිනිසුන් වෙනත් ප‍්‍රදේශවලට සංක‍්‍රමණය වීමට පවා පටන් ගෙන තිබෙයි. මෙම සංක‍්‍රමණිකයන් බොහෝ විට හඳුන්වනු ලබන්නේ දේශගුණ අනාථයින් ලෙසය. එහෙත්, මේ පිළිබඳව විමසීමෙන් බැලූ විට මෙම සංක‍්‍රමණ සඳහා මූලික බලපා ඇත්තේ වෙනත් හේතු බවද පෙනී ගොස් ඇත. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත් මධ්‍යම ඇමරිකාවේ පිහිටා ඇති රටක් වන ගෝතමාලා රාජ්‍යයේ සිට වෙනත් රටවලට ඇතිව තිබෙන සංක‍්‍රමණ සඳහා හේතුව එරට තුළ ඇති වී තිබෙන වන විනාශය බව පෙනෙයි. එම වන විනාශය සඳහා ඉන්ධන ලෙස දැව භාවිතයට ගැනීම මූලිකව බලපා තිබෙයි.

මෙම නව සිතියම මගින් සිදු වී ඇති වෙනස්කම් හඳුනාගැනීමට මෙන්ම අනාගතයේ ඇති විය හැකි වෙනස්කම් ගැන අවබෝධයක් ලබාගැනීමටද ප‍්‍රයෝජනවත් වෙයි. එසේම, එය පර්යේෂකයන් සඳහා ඵලදායී මෙවලමක් වනු ඇති බව පැහැදිලිය. (මූලාශ‍්‍රය: International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, DOI: 10.1016/j.jag.2018.09.013)