සදාකාලික රසායනවල සමාජයීය පිරිවැය

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

පරිසර පුවත් 490
විදුසර, 2023-05-17, පි. 2

‘සදාකාලික රසායන‘ (forever chemicals) යනුවෙන් හඳුන්වනු PFAS කාණ්ඩයේ රසායන ද්‍රව්‍ය නිසා ලෝක ආර්ථිකයට වාර්ෂිකව ඇති වන සමාජයීය පිරිවැය ඩොලර් ට‍්‍රිලියන 1.75ක් පමණ බව ගණනය කර තිබේ. වෙනත් ආකාරයකින් පවසන්නේ නම්, මේ රසායන ද්‍රව්‍ය කිලෝග‍්‍රෑම් එකක වෙළෙපොළ වටිනාකම ඩොලර් 20.75ක් තරම් වුවත්, එක් කිලෝග‍්‍රෑමයක සමාජමය පිරිවැය සමඟ වටිනාකම ඩොලර් 20,456.78ක් තරම් වේ.

ස්වීඩනයේ ක‍්‍රියාත්මක ChemSec නම් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානය සකස් කර ඇති මේ වාර්තාව අනුව උක්ත සමාජමය පිරිවැය ගණනය කර ඇත්තේ අදාළ රසායන ද්‍රව්‍ය නිසා ඇතිවන පරිසර දූෂණය වැළැක්වීම හා පිළියම් යෙදීම, සෞඛ්‍යමය වියදම් ආදිය සලකා බැලීමෙනි. ඒ වියදම් කාණ්ඩ හතරකට බෙදා ඇති අතර, වැඩිම වියදමක් දැරීමට සිදුවන්නේ මේ රසායනික ද්‍රව්‍ය නිසා දූෂණය වන පස හා ජලය සඳහා ප‍්‍රතිකාර කිරීමටය. එසේම, සෞඛ්‍යමය පිරිවැය තුන්වන තැන ගනියි. මේවායින් ඇතිවන දූෂණය ජෛව නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා වැයවන වියදම සිව්වන තැන ගනී.

PFAS නමින් හඳුන්වන්නේ පර් සහ පොලිෆ්ලූරොඇක්ලයිල් (Per- and polyfluoroalkyl) නම් කාණ්ඩයේ රසායන ද්‍රව්‍ය වේ. මේ රසායන ද්‍රව්‍යවල දැකිය හැකි ලක්ෂණ නිසා ජලය හා තාපයට ඔරොත්තු දෙන භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයේ දී යොදා ගැනේ. එවැනි රසායන ද්‍රව්‍ය 15000කට අධික ප‍්‍රමාණයක් භාවිතයේ ඇති අතර, ස්වාභාවිකව හායනයට ලක් නොවන නිසා මේවා සදාකාලික රසායන යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබේ.

මේ රසායන ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය කරන සමාගම්වල වාර්ෂික ලාබය ද විශාල නැත. එක් විශාලතම සමාගමකට ලැබෙන ලාබය ඩොලර් බිලියන 5කි. එහෙත් මේවායේ සමාජයීය පිරිවැය දැරීමට සිදුවන්නේ ඒ ඒ රටවල රජයේ බලධාරීන්ටය. මේ රසායන ද්‍රව්‍ය භාවිතය සම්බන්ධ සීමා පැනවීමට යම් යම් පියවර යෝජනා වී ඇත.